İyi Ki Filmler Var

New York Metrosu'na ait bir treni ve yolcularını rehin alan dört gangster 1 milyon dolar fidye talep eder; bu metronun ve şehrin köhnemiş memurları bunu önleyebilecek midir The Taking of Pelham One Two Three (1974) filminde? Mizahi tonu ile keyifli bir filme dönüşen The Taking of Pelham One Two Three (1974), metro istasyonları arasında geçen bir rehin alma ve fidye isteme eseri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0072251/

11 Eylül 2001 sabahında kaçırılan uçaklardan birine konuk olduğumuz United 93 (2006) filmi, saldırı gününde yaşananlara uçak komuta merkezi ve filme konu olan uçakta gerçekleşenler açısından bakıyor. Gerçekçi anlatımı ve trajik yapısıyla öne çıkan United 93 (2006), uçak kaçırma vakası, ulusal güvenlik sorunu, yolcu psikolojisi gibi farklı noktaları içeren anlatımıyla iyi bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0475276/

Bir filmden ziyade bir belgesel niteliği taşıyan Le Mans (1971), dünyaca ünlü motor sporları organizasyonları arasındaki Le Mans 24 Saat Yarışları'na gerçekçi görüntüler eşliğinde ve yarışmanın içinde taşıdığı drama dair noktalarla beraber konuk ediyor izleyicilerini. Yarışın yarattığı heyecan ve 24 saat boyunca süren, en çok mesafe kat edenin kazanacağı bir çekişme bir yanda yer alırken öte yanda kazalar ve en hızlı olmanın anlamsızlığı bir arada işleniyor Le Mans (1971)'de. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0067334/

Küçük bir İsveç kasabasında geçen Fucking Åmål (1998) adlı gençlik filminde bir grup liseli öğrencinin dertlerine, yaşam biçimlerine, yönelimlerine ve ilişkilerine konuk oluyoruz. İzleyenlerinin, yetişkin olduktan sonra ergenlikte yaşanan bazı saçma ya da şimdiden bakınca anlamsız gözüken şeyleri de içinde bulabileceği keyifli bir film olan Fucking Åmål (1998), kendini keşfetme ve liseliler arasındaki arkadaşlık konularını da işliyor.  Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0150662/

Gerçek bir olaydan yola çıkılarak çekilen The Insider (1999) filminde büyük bir sigara şirketinde çalışan bir bilimcinin, karşı çıktıkları dolayısıyla işten atılmasından sonra önemli bir televizyon programına çıkarak şirketin sigarayı daha çok satış ve daha çok bağımlı için nasıl manipüle ettiğini anlatıyor. Kapitalist dünyanın acımasızlığının ve açgözlülüğünün çok iyi bir örneği olan Köstebek (1999) filmi aynı zamanda medya dünyasının gücünü ve özgür basın sözünün gerçek dışı kaldığı noktaları, tanık olmak ve bütün risklere rağmen doğruyu söylemek erdemini bir arada anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0140352/

Birçok yazımda olduğu gibi buna da aslında bu konunun zaman zaman aklıma geldiğini, bunu şu an metne döktüğümü söyleyerek başlayacağım. Başladım. Filmlerin ister istemez sahip olduğu bir boyut onların eğitici ve öğretici işleve sahip olması, bilgi aracı olması. Bir filme böyle bakılmaması gerekir ama bunun bilincinde olan bir insan dahi bir filmin bu etkisi altına girebilir. Bir filmdeki bir dövüş sahnesini düşünelim. Kahramanımız öyle bir hamleyle rakibini alt eder ki bundan etkileniriz ve bu bizim aklımıza kazınır. Sonra biz kendimiz gerçekte bir dövüş sahnesinin içinde yer aldığımızda o filmi taklit edip o filmdeki sonucun zıttı bir sonuçla karşılaşabiliriz. Ya da bir yaralıya, tıbbi yardıma muhtaç birine yardım edilen bir sahneyi içeren bir filmi düşünelim. O sahne de aklımıza kazınır ve oradaki ilk yardım bilgisi eğer net bir ilk yardım bilgisine sahip değilsek doğru sayacağımız, filmdeki gibi sonuç alacağımızı düşüneceğimiz ve gerçekte uygulayacağımız bir bilgiye dönüşür. Veya ik...

Sadece mücevher ve yüklü miktardaki nakitleri (bir de izleyicilerinin kalbini) çalan, prensip sahibi, oldukça profesyonel ve işinin ehli sözünün eri, mert bir soyguncu -her eve lazım- (suçu ve suçluyu övüyoruz galiba aman dikkat; neyse ki bir filmden bahsediyoruz) altın vuruş yaparak emekli olmak için bir mafyanın himayesine girer Thief (1981)'de. Oldukça karizmatik ve şık bir film olan Hırsız (1981), izleyicisini zevkten dört köşe yapabilecek baş ve tek karakteri ile suç dünyasına dair son derece iyi bir eser.  Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0083190/

Dürüst ve halktan yana bir adam olarak bilinen Willie Stark siyasi kariyerinde valiliğe kadar yükselir All the King's Men (1949) filminde; peki o hâlâ dürüst ve halktan yana mıdır? Siyaset dünyasını, çıkar ve hırs dünyasını, gücü elde ederek bunu kendi yararına kullanmak halini ve kitleleri etkileyip avucunda tutmak durumunu başarılı bir şekilde anlatıyor All the King's Men (1949) filmi. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0041113/

Annesini yitiren bir genç kadın, uzaktan bir akrabası olan Don Lope'nin himayesi altına girer Tristana (1970) filminde; yaşlanmaya yüz tutmuş bu adam filme adını veren akrabasıyla nasıl bir ilişki kuracaktır? Yaşlı erkek genç kadın ilişkisi temasının yanı sıra kendilerini gülünç duruma düşüren burjuvaları ve onların yozlaşmışlığını da birçok filminde olduğu gibi iğneleyici bir şekilde anlatıyor Luis Buñuel, Tristana (1970) adlı eserinde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0066491/

1941 yılında Hawaii Adaları'nda geçen From Here to Eternity (1953) filmi, buradaki üslerde bulunan bir grup askerin resmî yaşamı ile özel hayatını bir arada anlatarak Pearl Harbour baskınına kadar uzanan bir zamana konuk ediyor bizleri. Ordu yaşamı, askerlik, Hawaii Adaları'nın tatil hissi uyandıran rahat ortamı ve savaş tehlikesi, arkadaşlık ve gaddarlık, aşk ve insan ilişkileri gibi birçok temayı ve Burt Lancaster, Montgomery Clift, Frank Sinatra gibi oyuncuları barındıran iyi bir film From Here to Eternity (1953). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0045793/

Varlıklı akrabalarının yanında işçi olarak çalışmaya başlayıp sınıf atlama yolunda ilerleyen George, iş yerinde tanıştığı bir işçi kadınla ilişki yaşarken sosyeteden bir kadına tutulur; başrollerini Montgomery Clift ve Elizabeth Taylor'ın paylaştığı A Place in the Sun (1951) filmi odağına ilk kadının dramını mı yoksa ikincisininkini mi alacaktır; işçiyi mi yoksa burjuvayı mı anlatacaktır? Sınıflar arası farklılıklar ve bu farklılıkların bir yansıması olarak filmin kimin dramını anlatmayı seçtiği, suçu tasarlamak ile suçu işlemek arasındaki çatışma, aşk ve zorlu kararlar üzerine iyi bir film A Place in the Sun (1951). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0043924/

Sürekli yıllar önce yitirdiği eşinin özellikleri ile kızını kıyaslayan hali vakti yerinde bir adam, büyük bir mirasa ama silik bir karaktere sahip saf bir kızın babasıdır; kızıyla evlenecek yakışıklı ve aşık talip acaba neyin peşindedir, aşkın gözü kör müdür yoksa maymun gözünü açacak mıdır The Heiress (1949) filminde? Genç Montgomery Clift'in başrolünü paylaştığı Mirasçı (1949), örneğine hem sinemada hem de hayatta sık rastlanabilen bir konuyu, -kabaca- para mı aşk mı konusunu, saflık ve akıllanma değişimini başarılı bir şekilde işliyor başkarakter Catherine'in nakışlarıyla. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0041452/

Kardeşinin ölümü üzerine duyduğu şüpheleri gidermek için onun öldüğü şehre giden Jack, şüphelerin tek tek üzerinden geçer bir tek karakter filmi olan Get Carter (1971)'de. Özel bir oyuncu olan Michael Caine'in başrolünde olduğu Get Carter (1971), çeşitli suçları ve bir öç alma, kendi elinle adalet sağlama öyküsünü bir arada içeren, iyi sahnelere ve iyi bir senaryoya sahip değerli bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0067128/

İzlemeyi en çok sevdiğim tür: Gerçekçi Dram. Bu adlandırmayı izlediğim bir tiyatro oyunundan sonra bir arkadaşımla sohbet ederken yapmıştım. En çok bu türü sevdiğimi söylemiştim. O zamandan beri izlediğim filmlerin ve oyunların türleri üzerine daha fazla düşünmeye başladım. Bunun öncesinde de Komedi Türünün Gerçeklikten Uzaklığı Üzerine adlı bir yazı da yazmıştım. İzlediğim eserleri değerlendirirken onların bende yarattığı düşüncelere ve duygulara göre hareket ediyorum. Bir yandan onların gerçek olmama hâlini unutup kendimi içlerinde bulduğum eserler izliyorum, bir yandan da onların gerçek olmadığını göz önünde bulundurarak başka şeyler düşünerek izliyorum. Bahsettiğim ikinci nokta beni genellikle bir şeyler yazmaya iten nokta oluyor. Ama ne zamandır kelimelere dökerek ifade etmek istediğim bu yazıyı yazmamı sağlayan, çok iyi bir gerçekçi dram olan ve izlerken artık bu konu hakkındaki sözlerimi yazıya dökmeliyim diye de düşünmeme yardımcı olan  Te doy mis ojos (2003) filmi oldu. ...

Eşi tarafından darp edilen (bu durum için eylemi gerçekleştirene üstünlük atfeden ''dövülen'' ya da "dayak yiyen" ifadesini kullanmayalım lütfen) Pilar, çocuğunu da alarak kardeşinin evine gider, eşi Antonio ise öfke kontrolü terapisine başlayıp işleri düzeltmeye çalışır; izletilmesi insanlığa fayda sağlayacak gerçekçi bir dram olan Te doy mis ojos (2003) filminde. Öfkelenmek ve karşındaki kişiyi özgürlüğünden, kendini ifade etme hakkından mahrum bırakmak, onu ezmek ve adeta varlığını ayaklar altına almaya çalışmak halini, ne yazık ki günümüzde en sık rastlanan en acı sorunlardan birini işleyen çok iyi bir film Gözlerimi de Al (2003). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0350193/

Kuş uçmaz kervan geçmez bir kasabaya belediye başkanı olan Juan Vargas, demokrasinin ve sosyal adaletin gereklerini yerine getirme idealinden güç zehirlenmesine ve diktatörlüğe uzanan kara bir komedinin başkahramanı La ley de Herodes (1999) filminde. Meksika'da II. Dünya Savaşı sonrasında geçen Herod'un Kanunu (1999), politikacılığın yalan ve çıkar ile birleştiği, sömürerek yükselmeye çalışmak gibi kadim bir öyküyü anlatan değerli bir film.   Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0221344/

Hayatının başlarındaki bir erkek ile hayatının sonlarındaki bir kadının arkadaşlığı üzerinden yaşama dair farklı bakış açılarını gösteren, nasıl yaşamalı sorusuna çeşitli cevaplar içeren güzel bir film Harold and Maude (1971). Genç erkek yaşlı kadın ilişkisi gibi zor, bir açıdan riskli bir konuyu kendine özgü bir espri anlayışıyla ele alan ve içinde drama da yer veren, toplumsal kalıplara dair eleştiriler de içeren keyifli bir film Harold and Maude (1971). Filmin imdb porfili:  https://www.imdb.com/title/tt0067185/

Bu yazıyı yazmak David Mamet'in The Spanish Prisoner (1997) filmini izledikten sonra aklıma geldi. Ya da o film beni tetikledi demeliyim. Çünkü ucundan kıyısından bazen düşündüğüm bir konuydu birazdan bahsedeceklerim. Örneğin Tek Kullanımlık Filmler adlı yazım da bu konuyla alakası olan bir yazıydı. Yalancı çoban. Kimdir yalancı çoban ve bunun sinema ile alakası ne? Eğer yalancı çobanın kim olduğunu, ama daha da önemlisi bunun sinema ile alakasının ne olduğunu şimdi değil de size birçok şey anlatıp sonra da hiç beklemediğiniz bir anda, hiç beklemediğiniz bir yerden söylersem işte o zaman size yalancı çobanlık yapmış olurum. Çünkü yalancı çoban filmler (bu durum edebiyat ve tiyatroda da kullanılabiliyor aslında), neredeyse bütün güçlerini içlerinde yer alan oyundan, sürprizden, şaşırtıcı noktadan alıyor. Dolayısıyla, ne kadar çok yalancı çoban filmi izlersek bu filmlere karşı ister istemez o kadar aşılanıyoruz ve artık karşımızdaki kişinin, yani filmin, bir yalancı çoban olabileceğ...

Bir şirketin önemli bir çalışanı, icat ettiği bir şey dolayısıyla baskı altındadır ve kendisini bu şey ile beraber güvenliğini de korumak için çaba sarf etmesi gereken birtakım olayların içinde bulur gizemli The Spanish Prisoner (1997) filminde. David Mamet'in gizem ve oyun dolu tarzını yansıtan İspanyol Mahkûm (1997) filmi, her şeyden ve herkesten şüphe etmeye neden olabilecek cinsten bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0120176/

Dünya ağır sıklet boks şampiyonu James Braddock'ın hayatını anlatan Cinderella Man (2005) filmi, Büyük Buhran dönemini ve otuzlardaki Amerika'yı içine alan hikâyesiyle umutsuzluğun içindeki bir ayağa kalkış öyküsünü sunuyor izleyicilerine. Başrolünde Russell Crowe'un, yardımcısı rolünde Paul Giamatta'nın yer aldığı Cinderella Man (2005), bir boks filminde görmeye alışık olduğumuz hikâyelerin yanı sıra zorlukların içinden gelip halka umut olmak ve buhran içindeki bir ülkede yaşamak konusunu da ele alıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0352248/

Almanya-Polonya sınırında mekik dokuyan Lichter (2003) filmi, Ukraynalı göçmenleri, mülteci çevirmenlerini, Polonyalı aileleri, para kazanmak ve daha iyi şartlar altında olmak isteyen kişileri ve de vicdanları dolayısıyla yardım etmek için uğraşaduran insanları anlatıyor. Büyük, gerçek, yaşanmaya hatta günümüzde daha da fazla şekilde devam ededuran dramları anlatan Işıklar (2003) filmi, çok önemli sorunlara son derece gerçekçi ve yalın bir çarpıcılıkla değinen çok iyi bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0351238/

Sinema dünyasının da fazlasıyla etkisi altına girdiği içerik üretme hali, tartışmalı bir konuyu ortaya çıkarıyor. Ortaya konulan çalışma içerik midir yoksa eser mi? Bir sinemasever ve sanatsever olarak içeriklerle değil eserlerle karşı karşıya olmak istiyorum. Ne yazık ki popüler kültür, sosyal medya ve internet, dizi endüstrisi gibi etkenler dolayısıyla eskiden de var olan eser ortaya koyma yerine içerik üretme hali baskın şekilde eser yaratmak yerine içerik üretmek haline dönüşmüş durumda. Bunun büyük etkenlerinden birinin sinema ve de buna benzer alanlarda çalışmalar ortaya koyup bunun üzerinden gelir elde etmek amacının baskınlaşması olduğunu düşünüyorum. Popüler sinema ve gişe sineması gibi ifadelerle anılan, bu şekilde kategorize edilen çalışmalar, hem sosyal medya platformları dolayısıyla hem de çevrimiçi popüler film ve dizi izleme ortamları dolayısıyla daha fazla talep edilir hale geldi. Bir eserle değil bir içerikle karşı karşıya olmakla yetinen, bunu sorgulamayan ve bunun ya...

Annesi ölen küçük başkahramanının onu arayışını ve dinî anlatıların çocukların üzerindeki etkilerini anlatan, çocukların başrollerinde yer aldığı yalın ve etkileyici bir film Ponette (1996). Neredeyse tamamında sadece çocuklarla onların doğal ortamında birlikte olduğumuz Ponette (1996) filmi, onların nahif dünyasını belgesel gerçekçiliği ile anlatırken bu masum kalplerin hayal ve algı dünyasını da bizlere başarıyla gösteriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0117359/

Baskı altında yetiştirilen bir kadının ilk evliliğini konu alan Martha (1974) filmi, baskının ve gönüllü olunmuş otorite altına girme halinin rahatsız edici öyküsü. Bir evlilik üzerinden aslında toplumdaki baskı araçlarını ve gönüllü kulluğu, sindirilmiş ve yok edilmeye yüz tutmuş özgürlük ve bağımsızlık hissini, yaşayan değil yönetilen ve boyun eğen olma halini işleyen iyi bir Fassbinder filmi Martha (1974). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0070374/