İyi Ki Filmler Var

1943 yılında gerçekleştirilen Chastise Operasyonu'nu konu alan The Dam Busters (1955) filminde Almanların enerji üretiminde hayati öneme sahip üç barajın yok edilmesi için plan yapan bir mucit mühendis sonunda bunu nasıl başaracağını bulur: Zıplayan bombalar. Pilotların görevi zorludur: Alçak irtifa, milimetrik hesaplar, dakiklik ve düşmanın savunma unsurları. Gerçek bir olayı bu gerçeklikten sapmadan ayrıntılı bir şekilde işleyen son derece değerli bir film olan The Dam Busters (1955), II. Dünya Savaşı'nda İngilizlerin Almanlara karşı elde ettiği önemli bir başarının nasıl ortaya çıktığına dair çok iyi bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0046889/

İstanbul'da bir fabrikada çalışan işçileri, yaşadıkları kazaları ve maruz kaldıkları kötü şartları anlatan Diyet (1974) filmi bu işçilerin arasındaki sendikacıların birlik oluşturma çabasına dair değerli bir film. Patrondan yana yer alanlarla işçiden yana yer alanların mücadelesini anlatan Diyet (1974); eğitimsizlik, bilinçsizlik, geçim sıkıntısı derdi dolayısıyla işverene koşulsuz şartsız itaati yazgıları bellemiş, gecekondulaşarak şehirleşmiş insanların dertlerine ve yaşamlarına değiniyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0279779/

Urfa'dan İstanbul'a göçmüş, geçim derdi içinde yaşayan bir ailenin en büyük iki üyesi abi ve abladır. Daha çok para kazanma hayali içindeki abi, kız kardeşleri üzerinden başlık parası geliri elde ederek yükselmek ister Düğün (1973) filminde. Abla ise kardeşlerini sermaye olarak görenlere karşı mücadele verir. Türkiye'nin sosyal sorunlarına dair değerli bir film olan Düğün (1973), kadının söz hakkına sahip görülmediği bir ortamda kadının var olma çabasının türküsünü söylüyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0261668/

Yozgat'tan İstanbul'a göç etmiş Sorgunlu ailesi özelinde Türkiye'nin kanayan yaraları olan eğitimsizlik, bağnazlık, gecekondu kültürü gibi konuları işleyen Gelin (1973) filminde şehrin merkezine yakın bir yerde dükkân açmak için var gücüyle çalışan bir ailenin gelini, hasta çocuğunun tedavisi için elinden geleni yapmaya çabalar. Köyden kente göç, sınıf atlama çabası, cehalet ve az gelişmişlik, şehir hayatına uyum sağlayamama, erkeğin mutlak egemen olduğu aile yapısı, kadının çalışma hayatına girişine düşmanca bakış, batıl inanışlar, açgözlülük, göz ardı edilmişlik ve insanın tüm bunlara kurban gidişi: Gelin (1973). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0070099/

Kurgusal sinema eserlerinde sıkça başvurulabilen çekim yöntemlerinden biri olan yakın çekim tekniğinin gerçekçiliğe aykırı olduğunu düşünüyorum. Neden kurgusal olan diye özellikle belirttiğimi açıklamam gerekirse; kurgusal olmayan dediğimizde zaten geriye belgesel türü kalıyor ya da (içeriğinde yer alan konu ya da olay dolayısıyla) tamamen gerçek çekimleri de içeren filmler. Gerçek olduğunu bildiğimiz eserlerde yakın çekim yapılması gerçekçiliğe aykırı olamaz çünkü eser zaten gerçektir. Ama kurgusal bir eserde yakın çekim yapılması beni zaman zaman düşündürüyor. Yakın çekim tekniğinin bazen son derece estetik ve etkileyici görüntüler elde etmeye yaradığı aşikâr. Örneğin bir kovalamaca sahnesinde koşarak kaçan birini eğer onu yakın çekim tekniğiyle takip eden bir kamera üzerinden izlersek karakterin fiziksel hareketine daha yakından konuk olabilir, onun duygularını daha net görebiliriz. Ancak bu durumda zaman zaman şöyle bir düşünce ortaya çıkabiliyor; o da, eğer izlediğimizin kurgusal

Batı Afrika'da geçen Timbuktu (2014) filminde kökten dincilerin egemenliğinde yaşamaya başlamış ve bunun sonucunda çoğu topraklarını terk etmiş yöre halkından geriye kalanların yeni düzende nasıl olaylarla karşı karşıya kaldığı, bu olayların yeni hukuk düzeninde nasıl yargılandığı yalın ve etkileyici bir şekilde anlatılıyor. Dinî egemenlik altında yaşamaya dair bir bakış açısı sunan Timbuktu (2014) filmi aynı zamanda aslında yöresel dillerin hakim olması gereken ama yaşanmış sömürgecilik faaliyetleri sonucunda bu yöreye ait olmayan dilleri de konuşmak zorunda kalan insanların baskı altında geçen yaşamlarının öyküsü. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt3409392/

Nepal'in dağlık bölgelerinde yaşayan bir halk olan Şerpaların yıllardan beri Everest'e tırmanmak için gelen dağcılara rehberlik ve işçilik edişini 2014 yılındaki facia üzerinden anlatan Sherpa (2015) belgeseli, bir ticari faaliyete dönüşmüş bu etkinliğin içinde değerini yitiren insanları konu alıyor. Dağcılığı ve Everest'e tırmanmak başlığının içinin ticarileşme ile oyuluşunu da anlatan bir belgesel olan Sherpa (2015), insan hayatının ve işçi emeğinin para karşılığında nasıl hiçe sayıldığının, Everest'e tırmanmanın nasıl ticaret malzemesi yapıldığının bir göstergesi. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt3746250/

1950'li yılların Amerika'sına konuk olduğumuz Far from Heaven (2002) filminde küçük bir kasabada iyi giden bir evliliği olan orta yaşlı bir kadının yaşamı toplumsal ön yargıların baskıladıkları yüzünden değişir. Toplumun ten rengine ve cinsel yönelime dair büyük bir ön yargısının olduğu bir zamanda geçen Cennetten Çok Uzakta (2002) filmi, hem erkek açısından hem de daha çok kadın açısından bu ön yargıların yol açtığı zorlukları ve sorunları başarılı bir şekilde anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0297884/

Hong Kong'tan Tokyo'ya yapılacak bir yolculukta Britanyalı önemli diplomatların ve askerlerin yer aldığı uçağın kaza yapacağını rüyasında gören bir rütbeli bunu bu dostlarına anlatır. Batıl inançlara ve rüyalara inanmaya karşı akılcı bir bakışı olan bu topluluk, yolculuklarında zaman ilerledikçe kendilerini bu olayın gerçekleşeceğine inanmaktan alıkoyamaz The Night My Number Came Up (1955) filminde. Havacılık, batıl inançlar ve kadercilik, rüyaların gerçekleşme ihtimali ve rüyaların gerçekleşeceğine inanmak gibi konuları gerçekçi bir şekilde işleyen, büyük kısmı küçük bir yolcu uçağında geçen oldukça değerli bir film The Night My Number Came Up (1955). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0047278/

Vittorio De Sica'ya Altın Ayı ödülünü de kazandıran Il giardino dei Finzi Contini (1970) filminde II. Dünya Savaşı'nın hemen öncesindeki faşist İtalya'ya varlıklı bir Yahudi ailenin dış dünyaya karşı duru bir liman olan bahçesinden konuk oluyoruz. Ancak artan faşizm ve savaşın ayak sesleri bireylerin hikâyesini silmeye, istenmeyen insanlara yaşamı dar etmeye başlar. Birey hikâyesinin siyasi olaylara ve artan baskıya karşı mağlup oluşunu anlatan bir senaryoya sahip Finzi Contini'lerin Bahçesi (1970), faşist bir iktidar altında yaşamanın ve istenmeyen olmanın insanlık dışı, ölümcül yanlarına, bunun onlar için hayatı nasıl yok ettiğine dair bir II. Dünya Savaşı öncesi filmi. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0065777/

Kendine has bir tarza ve atmosfere sahip o güzel filmlerden olan Tampopo (1985) adlı Japon işi komedi; erişte lokantası işleten bir kadının hayatına girip onun ustalaşmasına yardım etmeye çalışan erkeklerle beraber ortaya çıkan ve yemek, yemek yapmak, yemek yemek ile aşk üzerine oldukça keyifli bir hikâye anlatıyor. Adeta her bir sahnesini yemeklerle, yemek yemekle ve yemek yapmakla özdeşleştirmiş bir film olan Tampopo (1985), hayatımızın bu ayrılmaz parçasının yaşamlarınızda ne kadar önemli bir yer ettiğini ve iyi yemeğin ne kadar özel bir şey olduğunu bizlere hatırlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0092048/

Cennet Mahallesi (2004-2007) dizisinin uyarlandığı film olan ve Sulukule'de geçen Gırgıriye (1981), birbirleriyle geçinemeyen iki Roman ailesinin çekişmelerine ve bu ailelerin birbirini seven üyelerine Münir Özkul, Adile Naşit, Perran Kutman, Ayşen Gruda, Müjdat Gezen samimiyetiyle konuk olduğumuz çok keyifli bir eser. Aynı zamanda Gülşen Bubikoğlu'na aşık olmak için de birebir. Tanıdık bir konuyu son derece güzel, eğlenceli diyaloglarla işleyen Gırgiriye (1981) filmi, Romanların yaşamına komedi ve eğlencenin penceresinden, birbirinden güzel şarkılarla ve samimiyetle bakarak bizlere keyifli bir bir buçuk saat vadediyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0489713/

II. Dünya Savaşı sırasında Osmaniye civarında geçen Çocuklar Çiçektir / Kuduz (1983)'te köyün zengin ağasına çıkar ilişkisi için armağan edilen bir köpeğin köydeki çocukların bazılarına kuduz bulaştırması sonucunda yaşananlar yöresel ve kültürel zenginlikle beraber anlatılıyor. Özellikle konusu bakımından son derece değerli bir film olan Çocuklar Çiçektir / Kuduz (1983), bu hastalığa karşı toplumsal bilincin artmasına katkı sağlayabilecek nitelikte. Eserin içindeki bir diğer hikâye de sevip de kavuşmaları engellenenler üzerine. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0495015/

Adeta Platon'un mağara alegorisinin bir yansıması olan Logan's Run (1976) filminde; 23. yüzyılda, bir kubbe şehirde ebeveynsiz olarak ve de bilgiden uzak yaşayan, 30 yaşına geldiklerinde öldürülen insanlar arasından ikisinin dış dünyaya açılmaları, insanın gerçeğe olan cehaletini yenmeye çalışmaları anlatılıyor. Bilim kurgunun felsefe ile birleşmesinin zenginliğini taşıyan o güzel ve düşündürücü filmlerden olan Logan's Run (1976); bilginin ve gerçeğin peşinde olmanın önemine, bilginin ve gerçeğin saklanmasının yarattığı mahkûmiyete dair değerli bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0074812/

Bir gazetecinin bir siyasetçinin öldürülmesini araştırırken suikasta tanık olanların zaman içinde ortadan kaldırıldığını fark etmesi, bu komploların ardında nasıl bir gücün bulunduğunu öğrenmeye çalışmasına neden olur The Parallax View (1974) filminde. Rakibini şüphe uyandırmadan alt etmek, suçlunun gizlenmesini sağlamak ve potansiyel hükümlüleri testler aracılığıyla seçip komplonun parçası haline getirmek gibi konuları içeren gizemli bir film olan The Parallax View (1974), gerçekleri aramanın bazen ne kadar ölümcül sonuçlanabileceğinin, bize sunulan gerçeklerin acaba ne kadar gerçek olabileceği şüphesinin de bir göstergesi. Eserin içerdiği belki de en önemli sahnesi olan beyin yıkama sahnesi, bireyin nasıl yönlendirilerek kullanılabileceği hakkında önemli bir gösterge. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0071970/

Yirmilerindeki bir yönetmenin olgun bir filmi olan Tout est pardonné (2007); benzerleri ne yazık ki yaşanagiden sorunlu evlilik, ebeveynlerden birinden uzakta büyümek temasını işlerken hiçbir yeni şey söylemeden çok şey söylemeyi başarıyor. Yalın bir anlatımı olan Her Şey Bağışlandı (2007) filminde sorunlu bir evliliğin çocuk üyesi, babadan uzakta geçen yıllardan sonra artık çocukluktan çıkmış, bir genç olarak hayal meyal hatırladığı babasını tanıma şansı elde eder. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0935086/

Sıra dışı ve çarpıcı filmlerden olan Kôshikei (1968)'de Japonya'da yaşayan bir Koreli idama mahkûm edilir. İdam denemesinden sağ çıkan bu adama nasıl bir prosedür uygulanacağı devlet yetkililerinin aklını karıştırır; ortaya bilinçaltının yansıması olan bir evren çıkar. İdam karşıtı filmler arasında yer alan ve başlangıç yazıları arasında adalet bakanlığının 1967 yılında yaptırdığı anktette %71 oranında idamın desteklendiği sonucunun bulunduğu belirtilen Kôshikei (1968), hem Japonya'da yaşayan Korelilere Japon toplumunun yaklaşımına hem de idam cezasının içindeki çelişkilere dair, asıl suçlunun kim olduğunu da sorgulatan ilginç bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0063198/

6 parçadan oluşan 5 saatlik Planet Earth II (2016) belgeseli; adalar, dağlar, ormanlar, çöller, otlaklar ve şehirler hakkındaki bölümleriyle bizleri doğal yaşam ile coğrafya ilişkisine, canlıların hayatta kalmak için neler edindiklerine konuk ediyor. Eserin sahip olduğu, Dünya'nın farklı noktalarından kaliteli çekimler, Dünya Gezegeni (2016) belgeselinin bilgi dolu evrenine aynı zamanda görsel bir zenginlik katıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt5491994/

Her biri coğrafya ve biyoloji dersi niteliğindeki 11 bölümü içeren 9 saatlik Planet Earth (2006) belgeseli, Dünya'nın binbir farklı noktasına ve gezegenin birbirinden ilginç canlılarına dair bilgi dolu bir görsel şölen. Dağlardan buzullara, ormanlardan çöllere, mağaralardan nehirlere; kutup ayılarından antiloplara, yarasalardan aslanlara, kuşlardan böceklere uzanan geniş bir yelpazeye sahip Dünya Gezegeni (2006) belgeseli, yuvamızı ve bu yuvanın diğer canlılarını yakından tanımamızı sağlayan ufuk açıcı bir yolculuk. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0795176/