İyi Ki Filmler Var

Tek tutkusu kuşlar ve onlar gibi uçmak olan ve Birdy (1984) filmine de adını veren bir ana karaktere sahip eserde, tutkusu psikiyatrik bir vakaya dönüşen bu kişinin en yakın arkadaşı onu kabul edilebilir bir insan yapmaya çalışır. Kurgusunda genç iki erkeğin Vietnam Savaşı'na katılışı ve gazi olarak dönüşü de bulunduğu için bu kişilerin psikolojilerinin bozulmasında savaşın etkisinin de hissedildiği Birdy (1984) filmi, iki sıkı dostun birbirine ve hayata tutunmasını konu alıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0086969/

Batı Afrika kırsalında, Burkina Faso'da geçen Tilaï (1990) filmi, geleneklerin ve yazılı olmayan kuralların baskın olduğu bir toplumun içinde kavuşmaları önlenen bir kadın ile erkeğin, duygularını birinci plana alarak töreye başkaldırmasını konu alıyor. Töre (1990) filmi, küçük yerel toplulukların hayatlarını doğrudan etkileyen keskin kuralların çiğnenişinin nelere yol açabildiğini, insanların kendi doğrularını tüm baskılara rağmen nasıl uygulayabildiğini ve geleneksel kuralların yol açabildiği çatışmaları yalın bir şekilde anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0100784/

Burkina Faso'da bir köyde geçen Yaaba (1989) filmi, çocuklar tarafından cadı olarak adlandırılan bir yaşlı kadının bu çocuklardan biriyle kurduğu dostluğu, çocukların yetişkinlerin yaşamına bakışını insancıl ve doğal bir hikâye ile anlatıyor yalın bir şekilde. Büyük olaylara ya da büyük durumlara ihtiyaç duymayan, son derece hayatın içinden olayları ve durumları işleyen bir hikâyeye sahip olan Yaaba (1989) filmi, ilkel yaşam koşulları altındaki bir köyde var olan insanların hayatları boyunca belki defalarca yaşayabilecekleri öykülerden birini anlatarak bizleri Afrika'nın sıcakkanlılığına davet ediyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0098684/

II. Elizabeth'ten (1952-2022) sonra en uzun süreli Birleşik Krallık hükümdarı olan Kraliçe Viktorya'nın (1837-1901) eşinin ölümünün ardından dostluk kurduğu uşağı John Brown ile olan ilişkisini konu alan Mrs Brown (1997) filmi, geleneklerin ve monarşinin hüküm sürdüğü bir zaman dilimi içinde bu çok güçlü kişinin hayatındaki önemli bir figürü tanımamızı sağlıyor. Çoğunluğu 1860'lardaki İngiltere'de geçen Mrs Brown (1997) filmi, kraliçenin siyasi konumunun yanı sıra saray çevresinde nasıl bir yaşam sürdüğüne, ne gibi baskılara ve insani sorunlara sahip olduğuna, onun çevresinde yer alan görevlilerin nasıl bir konuma sahip olduğuna uşağı ile kurduğu ilişki üzerinden insancıl bir şekilde yaklaşıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0119280/

Meiji Dönemi'ndeki (1868-1912) Batılılaşan ve yozlaşmışları da içeren Japonya'da geçen Shurayukihime (1973) filmi, kendine has bir tarz ve atmosferle bir intikam için doğurulan bir kadının annesinin öcünü almak için yaptıklarını konu alıyor. Müzikleri, çekimleri ve kanı kullanım şekli ile de dikkat çeken Shurayukihime (1973), hem gelenekseli hem moderni bir arada içeren bir öyküde, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başı arasındaki değişim zamanlarında bireysel bir öç hikâyesini anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0158714/

İşçi sınıfının iktidarı aldığı Çekoslavakya'da geçen, yasaklı olduğu için ancak 1990'da gösterime girip Altın Ayı ödülünü de kazanan Skrivánci na niti (1969) adlı insancıl film, sosyalizmin eskinin burjuvalarınca ve de şimdinin sakıncalılarınca benimsenmesi için hurdalıkta çalıştırılan erkeklerle kadınların acı ve nahif hikâyesini anlatıyor. Diktatörlüğe dönüşen bir iktidar altında yaşamanın ne demek olduğunu başarılı bir şekilde gösteren ve bunu eleştiren Öksedeki Tarla Kuşları (1969) filmi, kendine has bir üslupla bu sert koşulları insan hikâyelerinin sıcaklığı ile yumuşatarak anlatımını gerçekleştiriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0064994/

Yeni Zelanda'da geçen Once Were Warriors (1994) filminde ergenlik çağının öncesindeki ve içindeki çocuklara sahip bir ailenin şiddete meyilli babasının yol açtığı sorunlar; annenin maruz kaldıkları, yaptıkları ve yapmadıkları modern yaşamın içindeki yerel halk geçmişinin de yansıtıldığı bir hikâye ile beraber anlatılıyor bu acı ve güçlü eserde. Şiddet, ebeveyn sorumsuzluğu, heba olan aileler, çocuklar, inişler ve çıkışlar, acılar, yok olanlar, düzelmeyenler, geçen zaman ve geriye kalan acılar, kötülük ve saflık, geleceğe kararlı bakış: Bir Zamanlar Savaşçıydılar (1994). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0110729/

Seçimi kazanan koalisyona karşı başkaldıran faşistlerin yol açtığı İspanya İç Savaşı'na İngiltere'den katılan ve devrime destek olmak isteyen bir Komünist Parti üyesinin bu ülkede idealleri uğrunda geçirdiği zamanlara, devrimin karşılaştığı sorunlara, bölünmelere ve insan hikâyelerine dair iyi bir politik film Land and Freedom (1995). Dedesinin ölümü sonrasında onun mektupları ve fotoğrafları üzerinden dedesinin hikâyesini detaylı olarak öğrenen bir kadın ile beraber bize sunulan Land and Freedom (1995) filmi; 1930'ların ikinci yarısında yaşanan ve dünyanın farklı noktalarındaki devrimcilerin de Cumhuriyetçilere destek olmak üzere katıldığı İspanya İç Savaşı'na, ne uğruna ve nasıl savaşıldığına, nasıl sonuçların ortaya çıktığına dair iyi bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0114671/

1920'lerde Çin'deki bir köydeki kumaş boyama atölyesinde geçen ve trajik bir hikâyesi olan Ju Dou (1990) filminde amcasının yanında çalışmaya başlayan orta yaşlı bir adam, yeni yengesi olmuş kadından etkilenir ve ona eşinin yaptıklarına tanık olur; acaba olaylar nasıl gelişecektir? İnsanlığın var olageldiği binlerce yıllık zamandan beri benzerleri birçok kez yaşanagitmiş temel durumlara ve olaylara dair bir film olan Ju Dou (1990); geleneklerin halk üzerindeki etkisinden yasak aşk ve iyilik ile kötülük ilişkisine, nefrete ve sevgiye bir arada yer veren, güzel bir hikâyeye sahip, yalın üsluplu bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0099902/

20. yüzyılın başlarında Peru'da geçen Fitzcarraldo (1982) adlı deli işi filmde opera hayranı bir iş insanı, bulunduğu küçük şehirdeki ormana bir opera binası inşa ettirme tutkusuna sahiptir. Bu tutkusunu gerçekleştirmek için gerekli kaynağı yaratmak adına Amazon'un tehlikeli ve zorlu bölgelerine doğru bir gemiyle yola çıkar. Bir hayalin peşinden gitmek ve yerel yaşamla Batı dünyasının yaşamını bir araya getirip bu hayal uğrunda kullanmak eylemini harika bir şekilde anlatan Fitzcarraldo (1982), belgesel gerçekçiliğine sahip çekimleri ve opera ile ilkel yaşamı bir araya getirişi açısından da oldukça özel bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0083946/

Başrollerinde Burt Lancaster ve Kirk Douglas'ın, Martin Balsam'ınsa yine bir yan rolde bulunduğu Seven Days in May (1964) filminde SSCB ile silahsızlanma anlaşması yapan ABD başkanının toplumun tepkisini alması ve bu tepkinin genelkurmay başkanında da bulunması sonucu ortaya çıkan darbe girişimi anlatılıyor. Bir emir subayının anayasaya bağlılığı sayesinde ortaya çıkan olayları konu alan Mayıs'ın Yedi Günü (1964); hızla artan nükleer silahlanmanın ve gerginliğin olduğu Soğuk Savaş döneminde yapılmış uyarıcı, sağduyulu, barışçıl, demokrasi ve hukuktan yana, gerçekçi bir kurguya sahip çok başarılı bir politik film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0058576/

Aynı yıl Venedik Film Festivali'nde Altın Aslan ödülünü de kazanan ve başrollerinde Toşiro Mifune ile Hideko Takamine'nin yer aldığı Muhomatsu no issho (1958) filminde dul kalan çocuklu bir kadına yardımcı olmaya çalışan saf yürekli bir çekçekçinin, Matsu'nun yaşamı anlatılıyor. İnsancıl ve iyilik dolu bir film olan Muhomatsu no issho (1958), dışarıdan bakıldığında kaba saba ama içinden tertemiz bir kalbe sahip güzel bir adamın dul bir kadın ve onun çocuğu ile olan ilişkisini konu alıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0051955/

Başrollerinde Orson Welles ve Paul Newman'ın yer aldığı The Long, Hot Summer (1958) adlı güzel aile dramasında küçük bir kasabanın zengini olan bir aile babası, torun sevme ve ardından gelecekleri yetiştirme planını bir kundakçı olarak tanınan genç ve becerikli bir adamı işe almasıyla gerçekleştirmeye çabalar. Uzun, Sıcak Yaz (1958) filminde genç ve bekâr kadınların toplum içindeki konumu ve maruz kaldığı evlenme baskısından otoriter bir babanın evlatlarının yaşamları üzerinde doğrudan söz hakkı sahibi olduğunu iddia etmesine kadar uzanan farklı dinamikler başarılı bir şekilde işleniyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0051878/

Paul Newman'ın her hareketinden emin unutulmaz bir Apaçi'yi, Martin Balsam'ın yine bir yan rolü canlandırdığı Hombre (1967), farklı özelliklere sahip bir grup insanın çıktığı yolculukla kimin vahşi, kimin medeni, kimin insan olduğunu öğrendiğimiz, harika diyaloglarla dolu ve kendine has bir tarz taşıyan çok iyi bir film. Kızılderililerin maruz kaldığı dışlanma ve yurdundan edilme sorununu derinden işleyen Hombre (1967), Paul Newman'ın canlandırdığı bir Apaçi'nin önderliğinde geçen; iyi ile kötü, doğru ile yanlış, yardım ile çalma ayrımını yapmamızı sağlayabilecek çok iyi bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0061770/

Robert Mitchum'ın, canlandırdığı karakterle kendisinden nefret ettirmeyi başardığı, Gregory Peck'in bir hukuk adamını oynadığı Cape Fear (1962) isimli çok iyi filmde eski bir mahkûm özgürlüğüne kavuştuktan sonra geçmişte hapse girmesine neden olan avukata hayatı dar etmeye çalışır. Hukuk ve hukukun yeterli gelmediği alanlar arasında gidip gelen bir hikâyeye sahip olan Cape Fear (1962) filmi, tehdit altında yaşamaya karşı hukukla mı yoksa hukukun yetersiz geldiği alanları kendince aşarak kendini ve aileni savunarak mı eylem gerçekleştirmeli ikileminin arasındaki bir avukatın yaptıklarını anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0055824/

Bir Amerikan savaş gemisinde geçen The Bedford Incident (1965), bu gemiye röportaj için gelen bir muhabirin gözünden bizlere kaptanın Rus denizaltısına karşı uluslararası sularda gerilimi artırmasının sonuçlarını gösteriyor. Çok iyi bir Soğuk Savaş dönemi filmi olan The Bedford Incident (1965), bir kaptanın bir gemi hatta bir ülke için ne kadar önemli olduğunu, askerlerin gerekmedikçe savaşmaya karşı tedbirli ve ihtiyatlı olmaları gerektiğini harika bir şekilde anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0058962/

Devlet Opera ve Balesi sanatçıları ile yapılan röportajlar şeklinde anlatımını gerçekleştiren, yaklaşık 25'er dakikalık 13 bölümden oluşan Opera Dünyası (2019), birçok sanatı içinde barındıran bu özel sanat dalını sahneleme öncesinden sahne arkası ve sahne önüne kadar detaylı bir şekilde anlatıyor. Devlet Tiyatroları ile beraber Türkiye'nin en önemli kültür sanat kurumları arasında yer alan Devlet Opera ve Balesi'nin çalışanlarını da tanıdığımız Opera Dünyası (2019) belgeseli; orkestra şeflerinden yönetmenlere, solistlerden korolara, kondüvitlerden dekor, kostüm ve ışık tasarımcılarına kadar oldukça geniş bir yelpazede bizlere opera sanatını tanıtıyor. Ayrıca Türkçeye zarar veren bir kullanım olan ''text'' ifadesi sıkça geçiyor sanatçıların konuşmalarında. ''Metin'' kelimesinin kullanılmasına, Türkçeye yerleşmemiş yabancı kelimeleri kullanmamaya daha dikkat edildiği zamanlar dileğiyle. Belgeselin imdb profili: yok Belgeselin izleme linki:  ht

1940'lardan 1970'lere uzanan ve merkezine bir aileyi alan Huo zhe (1994) filminde Çin'de sona eren iç savaş dönemine ve ardından Mao iktidarındaki komünist rejime konuk oluyoruz son derece insancıl bir hikâyenin içerisinde. Sıradan halktan kimselerin gözünden Çin'in 40'lardan 70'lere uzanan öyküsünü işleyen Huo zhe (1994) filmi, bir ailenin yaşadığı zorlukları ve ülkenin yaşadığı zorlukları, oluşan yeni düzeni anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0110081/

II. Dünya Savaşı'nın sonlarında Venezuela kıyılarında geçen Murphy's War (1971), bir Alman denizaltısı tarafından batırılan bir İngiliz savaş gemisinin hayatta kalan tek mürettebatının bu denizaltıyı suya gömme takıntısının gözünü kör etmesini, onu bir Kaptan Ahab'a dönüştürmesini konu alıyor. Eserde bir uçak, bir tekne ve bir denizaltı da önemli bir rol oynuyor. Savaşın anlamsızlığı ve hırsın sonu temasını başarılı bir şekilde işleyen Murphy's War (1971), tropikal iklimdeki bir coğrafyada geçen hikâyesiyle özel bir II. Dünya Savaşı filmi. Eserde ünlü İngiliz oyuncu Peter O'Toole ve bir münzeviye dönüşmüş bir karakteri canlandıran ünlü Fransız oyuncu Philippe Noiret de yer alıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0067458/

Bir Orta Çağ efsanesinin filmi olan Jungfrukällan (1960)'ta dindar bir babanın kiliseye mum adamaya giden genç kızının yaşadıkları inanç, iyilik, kötülük, nefret, sevgi, kıskançlık, merhamet ve af dileme gibi kavramlar çerçevesinde anlatılıyor. Bakireliğin kutsandığı bir zamanda geçen Genç Kız Pınarı (1960), bir bakirenin kiliseye giderken uğradığı kötülükleri bize gösterirken bu kızın babasının yaşanan olaylara ve Tanrı'ya verdiği tepkiyi de etkileyici bir şekilde anlatmayı başarıyor. Kendisini inancına adamış bir yaşamın içindeki insanlarla henüz böyle bir inancın etkisi altında olmayan insanları bir arada içeren film, siyah beyaz sinematografisi ve sadeliği ile de öne çıkıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0053976/

Bir gece vakti ıssız bir yolda karşısına çıkan bir kadını arabasına alan bir adam, bu aranan kadının kimler tarafından ve de neden arandığını öğrenmeye çalışır Kiss Me Deadly (1955) filminde. Gizemli öyküsü ve bilinmezini uzun süre koruyan kurgusu ile Los Angeles'ta geçen Öp Beni Öldüresiye (1955) filmi, birçok kişinin ölümüne sebep olan ve çok daha fazlasının ölümüne sebep olabilecek bir şeyin peşinde ilerleyen bir hikâye. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0048261/

Bir adamın geçirdiği kaza ile başlayan Les choses de la vie (1970) filmi, bu kazayı geçiren adamın gözünün önünden bir film şeridi gibi geçip giden yaşamını, hayatında önemli yere sahip iki kadını, mevcut ilişkisini, planlarını, yapmayı düşündüklerini konu alıyor. Bir kazayı geniş bir zaman diliminde anlatan Les choses de la vie (1970) filmi, bir ilişkinin iki ayrı uca gidip geldiği zamanları, yaşanan anıları, geleceğe yönelik planları ve yarım kalan hayatı yolculuk ve kaza ile beraber çok başarılı bir şekilde anlatmayı başarıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0064165/

Bazen filmlerde gerçekliğe aykırı olan noktalara bolca takılıyorum. Bu yazının başlığı da bu şekilde ortaya çıktı aslında: Geleceği Bilen Kamera ya da Kameraya Göre Şekillenen Gelecek. Filmlerin ya da oyunların gerçekçi olup olmaması, gerçeğe aykırı noktalar içerip içermemesi bu kadar önemli midir gerçekten? Bilemiyorum. Sadece aklıma takıldığı, üzerine düşündüğüm ve belki bir bakış açısı daha eklemeye yardımcı olur diye, hem de bunlar uçup gitmesin, yazılı hâle dönüşsün diye yazmayı tercih ediyorum. Birçok filmde görmüşüzdür; sahne açıldıktan sonra gerçekleşecek olan olay tam da kameranın bulunduğu yerin kadrajında cereyan eder ya da sahne içerisinde kamera başka bir yere hareket eder ve sonra görürüz ki karakterler de oraya gelir ve olaylar kameranın önceden oraya geliverdiği yerde cereyan eder. Bu durumun içinde mantıksız bir nokta var. Çünkü geleceği bilemeyiz (ancak tahmin edebiliriz ama filmlerin tahmin ederek bunu yaptıklarını düşünecek olursak çok büyük oranda tahminlerinde yan

İspanya'dan Meksika'ya gelmiş bir papazın yaşamını konu alan Nazarín (1959) filmi, inancına bağlı ve kendisini Tanrı'ya adamış bir adamın fakirlerin arasında geçen hayatını, insanların cehaletinin ve sefaletinin ortaya çıkardığı kötülükleri anlatıyor. Dünyevi hayatı önemsemeyen bilge bir ana karaktere sahip Nazarín (1959), bağışlama ve iyilik etme amacının acımasız dünyada ne kadar zor olabildiğini, geri kalmışlık, fakirlik ve eğitimsizliğin insanları nasıl bağnaz ya da kötü yapabildiğini gösteren değerli bir Luis Buñuel eseri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0051983/

Orta yaşlı, evli ve iki çocuk sahibi bir adamın hayatı yakın arkadaşının eşi cinayete kurban gidince değişir Onna no naka ni iru tanin (1966) filminde. Vicdan azabı, ahlak, doğru ile yanlış, erdem, eş ve aile gibi kavramları Japon kültürünün içinde geçen bir hikâyede tartışan Onna no naka ni iru tanin (1966), güçlü çatışmaları barındıran değerli bir melodram. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0060786/

Doğayla iç içe bir kasaba otelini işletmeye başlayan orta yaşlı bir çiftin evliliğini konu alan L'enfer (1994), her şey yolunda giderken ortaya çıkan şüphelerin insanın aklını ele geçirmesi üzerine bir eser. Katlanarak artan şüpheleri gittikçe psikiyatrik bir vakaya dönen bir erkek karakteri içeren Cehennem (1994) filmi, güzelliğiyle göze çarpan bir kadın karakteri, Emmanuelle Béart'ı da içeriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0109731/

Emekliliğini yaşayan eski bir yargıç ve iş insanı, orta yaşlarındaki bir kadına yardım eder ve onu kitabını yazarken yardımcı olması için işe alır Nelly & Monsieur Arnaud (1995) filminde. Hayatlarının farklı dönemlerindeki bu iki kişiyi, kurdukları ilişkiyi ve birbirlerinin dışında gelişen yaşamlarını izliyoruz eserde. Çok sade ve gerçekçi bir anlatımla, hayatın içinden bir hikâyeyi bizlere sunan Nelly & Monsieur Arnaud (1995) filminde insan ilişkilerine, ikili ilişkilere, maddi hayat ile duyguların dünyasına konuk olurken aynı zamanda hayranlık uyandıran bir güzelliğe sahip Emmanuelle Béart'la zaman geçiriyoruz. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0113947/

Fotoğrafçı Edward Burtynsky'nin insan eliyle tahrip edilmiş doğayı, sanayileşmeyi ve şehirleşmeyi konu alan çalışmalarını bizlere aktaran Manufactured Landscapes (2006) belgeseli, modern yaşam ve endüstri içindeki insanın konumuyla gezegenimiz üzerine düşünmemizi sağlayabilecek bir eser. Daha çok Çin'de çekilmiş fotoğrafları gördüğümüz Manufactured Landscapes (2006) belgeselinde bu ülkedeki sanayileşme ve şehirleşme ile beraber insanların endüstrinin altında birer önemsiz nesneye dönüştüğü, doğanın korunmasının öneminin arka plana atıldığı günümüz dünyasına dair görsellerle karşı karşıyayız. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0832903/

Değerli bir belgesel olan Los Angeles Plays Itself (2003); bu şehrin filmlerde bizlere nasıl gösterildiğini, mekânların filmlerde özlerinden ne kadar aykırı yerlere dönüştüğünü anlatan, filmlerin oluşturduğu kurgusal gerçekliğin ve şehirde çekilmiş birbirinden farklı eserlerin hem eleştirel hem de politik açıdan incelendiği bir çalışma. Gözümüzde canlandırılan imgesinin yanı sıra gerçekte nasıl bir yer olduğunun ve bu şehrin yaklaşık bir yüzyıldır filmlerde nasıl yer aldığının, bu anlatımların altında yatan anlamların neler olduğunun gösterildiği, eleştirildiği ve pek görünmeyen yüzleri ile beraber bir şehrin, onun sinemadaki geçmişinin detaylı olarak anlatıldığı kıymetli bir belgesel Los Angeles Kendini Oynuyor (2003). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0379357/