İyi Ki Filmler Var

Güzelliğini kelimelerle anlatmaya çalışmanın hem bunu yaşamamış olanlara hem de kelimelerin yetersizliğine haksızlık anlamına geleceği Akai tenshi (1966) adlı tempo sorunu olan yılına göre iyi film; hemşire olduktan sonra bireyin değerinin yok olduğu savaşta görev yapmaya başlayan bir kadının, emrinde çalıştığı hayata küsmüş doktorla yaşadığı ilişkiyi konu alıyor. Aynı zamanda hemşirenin aldığı diğer görevleri de içeren kısımlara sahip Akai tenshi (1966) filmi, bir doktorun ve bir hemşirenin savaş şartları altında görevlerini hakkıyla yerine getirebilmelerinin mümkün olmadığı bir ortamda geçiyor. Bir yanda ölüp giden insanlar, bir yanda korkunç savaş, bir yanda da içinde en güzel insani duyguları taşıyan bir kadın. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0139820/

Sinema eserleri hakkındaki izleyici yorumları arasında zaman zaman gördüğüm bir söylem olan ''filmin tempo sorunu var'' eleştirisi beni son günlerde epey düşündürdü. Düşüncelerimi genel olarak toparladığım ve bunu yazıya dökebileceğime karar verdiğim için şimdi bu satırları yazıyorum. Bahsi geçen söylemde beni rahatsız eden bir nokta var. Bu rahatsızlığı, çok sevdiğim ama kimi insanların filmin tempo sorunu var diyerek beğenmediklerini dile getirdikleri eserler hakkındaki görüşlerini okuyunca daha fazla duyuyorum. Bir filmin temposu eser sahibinin tercihidir. Sanatçının kişisel tercihinin ''sorun'' olarak adlandırılması beni rahatsız ediyor. Bir filmin temposunu beğenmeyebilir kişi. Bir filmin temposunun o eseri zayıflattığını düşünebilir kişi. Temposundan rahatsız olduğu bir filmi sırf bu açıdan bakarak eleştirebilir kişi. Bunlarda herhangi bir sorun görmüyorum. Bir filmin belli bir temposu olmak zorunda mıdır? Benim sinemaya bakış açıma göre bu sorunun...

Yaptığı heykeller zamanına göre iyi olan kör bir sanatçıyı merkezine alan ve Japonya'dan çıkmış harika eserlerden biri olan Môjû (1969) filmi; hayatı boyunca sadece annesini tanımış bir adamın, heykeline dokunarak hayran olduğu bir kadını esir alıp sanatını onun üzerinden icra etmeye çalışmasını, aralarına giren kadın sonucunda annenin oğluna karşı duyduğu İokaste kompleksinin su yüzeyine çıkışını işliyor. Môjû (1969), ilerleyen hikâyesinde ise alıkonulan kadınla alıkoyan erkek arasında oluşan bağın ulaştığı hastalıklı, mazoşist boyutu harika bir sinemasal anlatımla izleyicilerine sunuyor. Duyular dünyasına toplumsal hayata karışamamış bir körün yaşamı üzerinden bakan Môjû (1969) filmi, insanın hastalık seviyesine ulaşabilen ilkelliğine dair mükemmel bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0140384/

Yılına göre iyi bir film olan (aynı zamanda yer yer çok sıkıcıydı ve sonu daha güzel olabilirdi) Xiao cheng zhi chun (1948)'de küçük bir kasabada yaşayan, eşi hasta bir kadının sıradan hayatı evlerine konuk olan eski bir dostla beraber değişir; gençliğin ilk yıllarının unutulmuş duyguları ile sadakat ve ahlak çatışır. Yalın bir tarza sahip olan, gerçekçi dram ve melodram arasındaki Xiao cheng zhi chun (1948) filmi, evliliğinin bir görevden başka bir şey ifade etmemeye başladığı zamanlar yaşayan bir kadının gençlik aşkı ile tekrar bir arada olmasını konu alıyor. 10 yılın ardından kasabaya dönen doktor için de bu eski aşk yeniden filizlenerek insanın kendini kaptırdığı duygularla dosta ihanet ve ahlak arasında sıkışıp kalır. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0189219/ Filmin izleme linki:  https://www.youtube.com/watch?v=fGcKSIMIn6Y

Sinema eserleri ile ilgili klişeleşmiş yorumlar arasında en sevmediğim herhâlde ''yılına göre iyi bir film'' söylemidir. Bu yorum temel bir mantık hatası içeriyor bana göre. Çünkü bir eseri ondan sonra yapılmış eserleri baz alarak kıyaslamak yanlıştır. Bir eser, ondan önce yaratılmış eserler baz alınarak kıyaslanabilir; ondan sonrakilerle değil. Ondan sonraki eserler de ondan önceki eserlerle kıyaslanabilir sadece. Çünkü bir film henüz ondan sonrakiler ortada yokken ondan sonrakileri geçmek, onlardan daha iyi olmak gibi bir konumda olamaz. Bu mümkün değildir. Yılına göre iyi bir film söyleminin ne kadar anlamsız olduğu üzerine daha fazla düşünmek için diğer sanat dallarına geçiş yapalım. Yılına göre iyi bir roman diye bir söylem duydunuz mu hiç? Yılına göre iyi bir heykel dendiğini hatırlıyor musunuz hiç? Peki ya yılına göre iyi bir tablo? Denilebilir ki sinema teknoloji ile paralel bir gelişim taşıyabilen bir sanat dalı; dolayısıyla bir sinema eseri hakkında o zamanın ...

Fransa imparatoru Napolyon'un Paris'in düşmesinden sonra sürgün edilmesini, geri gelip tahta yeniden oturmasını ve müttefik kuvvetlere karşı üstün gelmek için giriştiği ünlü muharebeyi konu alan, harika çekimlerle dolu, tarihsel ve de savaş karşıtı bir film Waterloo (1970). Tarihsel ve epik yanları içeren Waterloo (1970) filmi, komutan Napolyon'u ve karşısındaki komutan Wellington'ı içsel konuşmaları ile bizlere birer birey olarak anlatan, heybetli ve gerçekçi savaş sahnelerini içeren, savaşın anlamsızlığına vurgu yapan, tarih sahnesindeki rolünü tamamlamak üzere olan önemli bir başkahramanı içeren, son derece değerli bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0066549/

Başrollerinde John Cassavetes ve Sidney Poitier'nin yer aldığı, New York'taki bir grup liman işçisi arasında geçen Edge of the City (1957) filminde ailevi sorunları olan bir adam çalışmak için bu şehre gelir. Başkahramanımız ona yardım eli uzatan, ırkından dolayı baskı gören bir adamla can dostu olur. Baba oğul ilişkisini travmatik şekilde yaşamış, psikolojik derinliği olan Axel isimli bir başkahramanla işinin ehli olmasına rağmen ten renginden dolayı ayrımcılığa maruz kalan iyi kalpli bir dost arasındaki ilişkiyi başarılı bir şekilde anlatan değerli, insancıl bir film Edge of the City (1957)  Filmin imdb profili: https://www.imdb.com/title/tt0050347/

1946 yılında İtalya'nın kuzeyindeki Po Ovası'ndaki bir kasabada geçen Don Camillo (1952) filminde komünistler belediye başkanlığını kazanır. Kasabanın papazı bu durumdan memnun olmaz. Belediye başkanı ve papazın tatlı sert dostluğu farklı görüşlerin birbirine göstereceği hoşgörünün daha güzel bir dünya için ne kadar önemli olduğunu bizlere bir kez daha hatırlatır. Dünyayı kendi bakış açılarından güzelleştirmek isteyen iki farklı insanın ana karakteri olduğu Don Camillo (1952) filmi, din ve devlet çatışmasına insancıl bir açıdan yaklaşarak hoşgörü ve saygıyı işaret ediyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0043918/

II. Dünya Savaşı'nda gösterdiği başarılarla ülkesinde kahraman olarak görülen saygın bir papazın halk üzerindeki dinî etkisi devleti rahatsız eder The Prisoner (1955) filminde. Bu adamın kendisini suçlu görmesi ve bunu mahkemede itiraf etmesi istenmektedir. Bunun sağlanması için bir psikolog avukat görevlendirilir.  Mahkûmlar üzerinde uygulanabilen psikolojik şiddetin derin bir örneğini içeren The Prisoner (1955) filmi aynı zamanda birey, din ve devlet üçgeninde kişilerin kendilerine seçtikleri alanların onların üzerinde ne gibi dış baskılar oluşturabileceğini de gösteren iyi bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0048512/

New York'ta yaşayan, yeni terfi etmiş ve garsonlara yaka etiketlerindeki adlara dikkat ederek hitap eden bir adam bir gün çılgın ruhlu bir kadınla tanışır Something Wild (1986) filminde.  Keyifli bir tarza sahip olan Something Wild (1986) filmi, standartlar içinde yaşayan bir insanın hayatına giren aykırı bir kadının onun yaşamında yol açtığı yeni maceralara ve bu iki kişinin ilginç ilişkisine konuk olduğumuz güzel bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0091983/

Tecavüze uğrayan bir kadın en sıradan kişilerden en yakınlarına kadar kendisini insanlara karşı uzak tutar Something Wild (1961) filminde. Karşısına çıkan bir adamla yaşamak zorunda kalan bu kadın bu sefer de zorla sahip olunmanın farklı bir boyutuna maruz kalır. Gerçekçi yaklaşımı, taşıdığı bağımsız film atmosferi, tecavüze uğrayan bir kadının yaşadığı psikolojik zorlukları başarılı bir şekilde anlatışı, başkalarına zorla sahip olma hakkını kendinde görenlerin yol açtıklarını bir kadının travması üzerinden dile getirişi ile Something Wild (1961) değerli bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0055464/

Ünlü bir soyguncu olan Roy Earle şartlı tahliye edilir Humphrey Bogart'ın başarolünde yer aldığı High Sierra (1941) filminde. Kendisini hapisten çıkaran dostuna bir işle katkıda bulunmak isteyen bu adam en iyi bildiği işe soyunur. Bir kötü adam karakteri ile yakınlık kurmayı sağlayan (o adam Humphrey Bogart olunca zaten ister istemez öyle oluyor) filmlerden olan High Sierra (1941), bir dağın zirvesine uzanan hikâyesi ile içinde birçok iyilik ve umut da taşıyan başkahramanımızı bekleyen sonu götürüyor bizleri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0033717/

İzleyicilerini Orta Çağ Japonya'sındaki bir halk hikâyesine götüren Sanshô dayû (1954) filmi, halktan yana bir valinin üstlerine direnmesi sonucunda sürülmesini ve ailesinin köle tüccarları tarafından kaçırılmasını konu alıyor. En büyük insanlık suçlarından biri olan köleliği anlatan Sanshô dayû (1954), çocukları köle olarak gençlik yaşlarına ulaşan bir valinin evlatlarının köleliğe karşı koymak için verdiği mücadeleyi, bir ailenin üyelerinin birbirlerine duydukları özlemi anlatıyor son derece insancıl bir şekilde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0047445/

Red Kit'in ilk animasyon filmi olan Daisy Town (1971)'de yeni kurulan ve kanunsuzların uğrak yeri olmaya başlayan Papatya kasabasının halkı bu uğursuzlardan yaka silker. Yolu dostu Düldül'le buraya düşen, gölgesinden hızlı silah çeken yalnız kovboy Red Kit kanunun korunması için kasabanın şerifi yapılır. Papatya Kasabası (1971) filminde önce Daltonlar, sonra onların dolduruşuna gelen Kızılderililer kasabayı tehdit eder. Korkusuz kovboy Red Kit kötülüğe karşı savaşarak iyiliğin hakim olması için mücadele eder. Kendine özgü Red Kit karakteri, münzevi ve iyi silah kullanan bir adamın iyiliğin yanında yer alarak mazlumlara yardımcı olduğu bir hikâyenin baş kahramanı. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0145891/

21. yüzyılın az öncesindeki Çin'e konuk olduğumuz Qiu Ju da guan si (1992) filminde eşi köyün yöneticisi tarafından darp edilen hamile ve okuma yazma bilmeyen bir kadın adaletin peşinden azimle giderek köy, kasaba, şehir hiyerarşisinde hukuk mücadelesi verir. Köylerin henüz modern yaşama ve bu yaşamın kurallarına, işleyişine adapte olamadığı bir ortamda geçen Qiu Ju da guan si (1992) filmi, içindeki saflıkla adaletin yerine gelmesi için inatla mücadele veren bir güzel yürekli kadının hikâyesini anlatıyor. Toplum olmak, yardımlaşmak, davalı olmak, adaletin gerçekleşmesine yardım etmek, eğitim ve bilinç, adaleti sorgulamak, hukukun kendi yolunu izlemesi gibi farklı olguları da içeren bu harika eser aynı zamanda son derece insancıl. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0105197/