İyi Ki Filmler Var

Binbir Gece Masalları ile Jules Verne karışımı bir öyküye konuk olduğumuz Baron Prásil (1962) filminde bilimci bir ay adam ile bir soylu, hilal diyarı Türkiye'de sultanın sarayını ziyaret eder ve maceraları başlar. Kendine has bir evren yaratmayı başaran Baron Prásil (1962) filmi masalsı dünyasında bizi farklı yerlere ve farklı serüvenlerin içerisine davet ediyor. Filmin kullandığı zengin teknikler eserin masalsı ve fantastik dünyasını zenginleştiriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0054665/

Komedili ve keyifli bir aile draması olan Brutti, sporchi e cattivi (1976) filminde bir gecekondu mahallesindeki evlerinde iç içe yaşayan geniş bir aileye konuk oluyoruz. Çirkin, Kirli ve Kötü (1976) filmi toplumun alt sınıfında yer alan ve yükselmek için çabalayan insanların maruz kaldıkları yaşam şeklinin dramatikliğini mizahi bir dille anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0074252/

Blogda yer alan 800. film olan Hadaka no shima (1960)'ta; Japonya'da adalarla dolu bir bölgedeki bir adacıkta yaşayan ve anne baba ile iki çocuktan oluşan bir çiftçi ailenin kayıkla su taşıyarak ekinlerini büyütmesine, güzelliklerle ve zorluklarla geçip giden yaşam mücadelelerine konuk oluyoruz neredeyse hiç diyalogsuz ve minimal bir tarzla. Son derece estetik çekimlere sahip olan sade Çıplak Ada (1960) filmi siyah beyaz karelerin içerisinde devam edegiden yaşamı bizlere toprak ve su ilişkisi üzerinden anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0056049/

Sanatçıyı bir ressam olması yönünden ziyade bir insan olarak konu alan Van Gogh (1991) filmi bizleri onun son yıllarına, çevresiyle olan ilişkisine ve bir döneme konuk ediyor sade ve gerçekçi tarzıyla. Bir insan olarak Van Gogh'u izlerken onun Theo ile ve kadınlarla olan ilişkilerine, bir sanatçı olarak özgürlüğüne ve çalışmaya düşkünlüğüne ve yaşadığı hastalığın bıraktığı etkilere dair de bir film seyrediyoruz. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0103190/

Ailesi tarafından terk edilmiş olan ve yaramazlıklarıyla illallah ettiren 10 yaşındaki Fransuva'yı merkezine alan L'enfance nue (1968) filminde gönüllü ailelerin evlat edindiği ya da koruyuculuk görevini üstlendiği çocukların hayatlarına dair bir eser izliyoruz. Sosyal devlet düzeni içerisinde yetkili kurumların gözetiminde koruyucu ailelerine teslim edilen çocuklardan olan Fransuva, ailesinden uzakta olmanın ve düzene uyum sağlayamamanın sorunlarını yaşarken aslında her çocuk gibi saflığını ve çocukluğunu da yaşamaya çalışan ve ne yazık ki gerçek ailesinden uzakta olduğu için çıplak kalmış çocuklardan birinin öyküsünün başkarakteri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0065695/

Bir sinema eseri süresine indirgendiği için hızlandırılmış bir büyük resmi görme çalışması olan Zeitgeist (2007) belgeseli; Hıristiyanlığın mitolojik kökenlerinden başlayıp 11 Eylül'ün arka planına, bankacılık sisteminin insanları köleleştirmesine, yok yere çıkarılan savaşların kimlere hizmet ettiğine ve medya ile manipüle edilen insana kadar uzanan geniş, eleştirel, düşündüren bir perspektif sunuyor. Sinemayı düşüncelerini anlatmak için aracı olarak kullanmak yönteminin iyi bir örneği olan Zamanın Ruhu (2007), tarihsel ve eleştirel bir bakış açısıyla beraber bizleri zengin bir yolculuğa çıkarıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1166827/

Bir film yapma filmi olan Irma Vep (1996)'da sessiz bir filmi yeniden çekmek isteyen bir yönetmen bu filmin başrolü için aksiyon filmlerinde oynamış Çinli bir kadın oyuncuyu kendisine seçer ve bu oyuncunun etrafında sinemanın ve sinemacıların perde arkasında yer alırız. Sinema sanatına dair güzel ve eleştirel detaylara da sahip olan Irma Vep (1996) filmi, film yapmak konusu ve sinemanın farklı uçları üzerine düşünmemizi sağlarken ilginç karakterleri ile bizleri yarım bir filme konuk ediyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0116650/

Alambrista! (1977) filminin yönetmeni Robert M. Young (1924-), The Ballad of Gregorio Cortez (1982) filminde bizleri 1901 yılında Teksas'ta bir Meksikalının uğradığı haksızlık sonucunda kendisini savunma ve adaletin yerini bulmasını umma hikâyesine farklı açılardan olayları anlatarak konuk ediyor. Artık atlı birliklerin ve kovboy avlarının yerini yeni bir dünyaya bırakmaya başladığı bir dönemde geçen The Ballad of Gregorio Cortez (1982) filmi, yabancı düşmanlığını ve adaletsiz adaleti gerçek bir karakter ve onun efsaneleşmiş yaşamı üzerinden başarılı bir şekilde anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt3551840/

Meksikalı bir çiftçi olan Roberto, ailesi için yeterli parayı kısa sürede kazanmak umuduyla ABD'ye kaçak işçi olarak giriş yapar ve Amerikan Rüyası'ndan kendisine düşen pay neyse onu alır Alambrista! (1977) filminde. Gerçekçi ve sade anlatımı, taşıdığı bağımsız film havası ve Amerika'ya göç ederek hayallerini yaşama umudu taşıyan Meksikalıları çok iyi bir şekilde anlatması ile Kaçak (1977) filmi bizleri bir illegalin legal ve insanca yaşama hakkının peşindeki dramına ve macerasına konuk ediyor. Blogda yer alan ve benzer temalı bir diğer iyi film için: El Norte (1983) Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0075654/

Altmışlı yaşlarının başındaki Arap göçmeni bir tersane işçisi artık verimsiz olduğu için işten çıkarılır ve kendisine hurdaya çıkartılmış bir tekne alarak balıklı kuskus restoranı açmaya çalışır La graine et le mulet (2007) filminde. Fransa'daki Arap göçmenlerin yaşamına, kültürlerine, aile hayatlarına dair birçok zenginlik içeren Balıklı Kuskus (2007) filmi; gurbette olmak ve para kazanmak zorunluluğunun mücadelesini gerçekçi bir yaklaşımla anlatırken akılda kalıcı dansöz bölümü ile beraber farklı bir boyut kazanıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0487419/

II. Dünya Savaşı sonrası İngiltere'sinde geçen Room at the Top (1959) filminde beyaz yakalı bir işçi olan genç Joe Lampton, yeni yerleştiği nispeten büyük bir şehirde sınıf atlamak ve burjuva olmak hayalini zengin bir ailenin kızı üzerinden gerçekleştirmek ister ve kendi sınıfından orta yaşlı bir kadınla da aşk yaşar. Sınıf farklarını ve toplumun bu farklarla ne kadar keskin bir şekilde bölünmüş olduğunu çok iyi bir şekilde anlatan Tepedeki Oda (1959) filmi, yükselmek için ruhunu satmak mı yoksa neysen o olarak kalmak mı çatışmasını başarıyla işliyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0053226/

Yves Montand ve Romy Schneider'in başrollerinde yer aldığı César et Rosalie (1972) filminde bir iş adamı olan Sezar'la ilişki yaşayan Rozali, eski sevgilisi ve bir karikatürist olan David'in tekrar ortaya çıkmasıyla bu iki adam arasında kalır. Rakip erkeklerin çatışması, bir kadının kararları ve duyguları, sahip olmak, aşk, arkadaşlık, dostluk gibi kavramlar hakkında iyi bir film olan Sezar ve Rozali (1972) bizleri ilişkilerin, anıların, tercihlerin ve hislerin arasına davet ediyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0068441/

19. yüzyılda Danimarka kırsalındaki bir kasabada geçen Babettes gæstebud (1987) filminde bu kasabanın ruhani liderleri olan iki kızkardeşin yanına iç savaştan kaçtığı için yerleşen Fransız Babette, bir gün cemaatlerine Fransız usulü bir şölen hazırlar; inançları gereği alçakgönüllü olmak zorunda hisseden bu kişilerin ruhları bu leziz şölenle baştan çıkacak mıdır, inançları bu yemekle coşku kazanacak mıdır? İnancı açlık ve tokluk üzerinden harika bir şekilde sorgulayan Babette'in Şöleni (1987) filmi aslında herkesin karnı tok olduğunda belki kimsenin inanca ihtiyaç duymayacağını ya da herkesin tokluğun yarattığı mutlulukla dünya iyisi birer insan olacağını düşündürüyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0092603/

Bu yazıyı yazma isteğim  Il divo (2008) filmini izledikten sonra tetiklendi. Bu yazıda bahsedeceğim düşüncelerin bir benzerini Sayat Nova (1969) filminde de yaşamıştım. Yazımı bu iki filmi baz alarak değil başlıkta bahsettiğim genel durumu baz alarak kaleme alıyorum. Bir sinemasever olarak biyografik filmleri ve tarihsel bir olayı konu alan filmleri izlemek benim için son derece ilgi çekici. Çünkü gerçekten yaşamış bir insanın hayatına dair bir şeyler görmek ve onun hayatının canlandırılması hoşuma gidiyor. Tarihsel konuları ele alan filmlerse o tarihî olayı geçmişe dönerek yeniden yaşayıp görmek, yalandan da olsa o olayın yaşandığı anlarda bir şekilde olmak ve o olaya dair çeşitli detaylarla görsel şekilde karşı karşıya olmak ve tabii ki tarihsel bilgi alıp bir bakış açısından da olsa o olaya konuk olmak bakımından ilgimi çekiyor. Ancak bazı filmlerde bu hoşuma giden noktaları yaşayamıyorum. Bunun nedeni ise genellikle o filmin bir biyografik film ya da bir tarihî olayı konu ola...

Daha önce de Bir Kitaptan Uyarlanan Filmler ve Yaratılan Filmler adlı yazımla bir yanından ele aldığım bir konu olan sinemanın edebiyata bağımlılığı beni zaman zaman düşündüren hatta bazen derecesinin yüksekliği dolayısıyla rahatsız eden bir nokta. Bu bağımlılığın daha somut bir örneğinin oluşması adına adı Altın Palmiye olduktan sonra (1975) bu ödülü almış filmleri (2019'a kadar) inceledim ve ödül alan filmlerin yaklaşık üçte birinin bir edebiyat eserinden uyarlandığını gördüm. Daha sonra IMDb'nin meşhur En İyi 250 Film listesindeki ilk 50 filme göz attım ve bunların da yarısı kadarının edebiyat uyarlaması olduğunu gördüm. Benzer şekilde Criterion Koleksiyonu'nda yer alan ilk 50 filme baktığımda bu filmlerin yaklaşık yarısının bir edebiyat eserinden uyarlandığını gördüm (bahsi geçen listelerin tamamını incelemekle zaman harcamak istemediğim için onların bir kısmını inceleyerek bu verileri paylaştım).  Jeneriklerinde belirtilmemiş ya da öne çıkmamış olan ama bir edebiyat es...

Bizlere yoksulluk ve varsıllığın kol gezdiği ancak (birçok yer gibi) bir türlü orta yolu bulup el ele tutuşamadığı Sao Paulo ve Rio de Janeiro'yu gösteren Pixote: A Lei do Mais Fraco (1981) filminde yetim çocukların ve ergenlerin itildikleri zorlu yaşama savaşına konuk oluyoruz. Dramatik ve trajik bir eser olan Pixote: En Güçsüzün Yaşam Savaşı (1981) filmi yozlaşmış yetimhane yöneticilerinin ve çalışanlarının yol açtığı sorunlardan Brezilya'daki kimsesiz ve sokaklarda yaşayan milyonlarca çocuğun zorlu yaşamına kadar derin, uyaran ve gösteren, bir yandan da anne gibi kucaklayan bir hikâyeye konuk ediyor kendilerine ebeveyn ve yaşayacak yer arayan yetimleriyle. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0082912/

İspanya'dan bağımsızlığını almaya çalışan (1895), gerçekleşmesi sonucunda umulanların zıttının gerçekleştiği bir iktidar değişimi (1932) ve devrim sonrasında kadın özgürlüğü mücadelesinin (1960'lar) yer aldığı üç farklı aşk hikâyesi eşliğinde Küba'ya onun devrimci ruhuna ve değişimine konuk olduğumuz bir eser Lucía (1968). Tarihselliği, siyasi durumları ve aşk ilişkilerini bir potada eriten anlatımıyla Lucía (1968) filmi bizleri 1895'ten 1960'ların Küba'sına uzanan bir yolculuğa çıkarıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0064609/

Alex Haley'nin ailesinin kökenlerini incelediği çalışması Kökler isimli romandan uyarlanmış olan yaklaşık 10 saatlik Roots (1977) dizisinde 1750'de Gambiya'dan kaçırılan Kunta Kinte'nin ve onun kurduğu ailenin yaşamına kara yaralarla dolu ABD tarihi üzerinden konuk oluyoruz. Köleliği, ırkçılığı, insanın insanlıktan çıkışını ve ABD'de günümüzde dahi etkisini sürdüren siyahi düşmanlığını derinlemesine şekilde izleyicilerine sunan Kökler (1977) dizisi, benliğini yitirmemenin ve özgürlük için mücadele etmenin destansı öyküsü. Dizinin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0075572/ Dizinin jeneriği:  https://twitter.com/hergunbirsanat/status/1401644408219615247

Annesiz büyümüş iki kız çoçuğuna sahip olan bir babanın ve onun kızlarının hikâyesini anlatan ve melodramatik özellikler de taşıyan Tôkyô boshoku (1957) filminde Yasujirô Ozu'nun yere yakın kamerasından insana yakın bir film izliyoruz. Evli ve çocuk sahibi olmak ve ilişkiyi sürdürmeye çalışmak, bekâr ve çocuk olmak üzere olmak ve yaşanan baskı, çocuklara hem annelik hem babalık yapmak zorunda olmak ve bir şekilde duran ve yine bir şekilde devam eden hayat: Tokyo'da Günbatımı (1957). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0051093/

Bir kadın yönetmene, Lucrecia Martel'e ait olan La Ciénaga (2001) filminde Arjantin'in kırsal bir bölgesinde orta üst sınıf iki ailenin özellikle anneleri üzerinden bir tür alışılagelmişlik ve koyvermişlik halinin, öylece yaşayıp gidevermenin hikâyesi anlatılıyor nemli bir yaz mevsiminde. Ne anlattığını ve içerisinde neler olduğunu anlatmanın zor bir film olduğu Bataklık (2001), orta yaşlı anneleri ve onların eşleriyle çocuklarının yaşamlarını da içine alan ve sıradan yaşamdan olağan (sorumsuzluk, ne yazık ki düşmanlık, büyümek gibi) manzaralarla dolu, bu manzaraları bir filme dönüştürmeyi başarmış bir aile panoraması. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0240419/

Bir kadın yönetmene, Larisa Şepitko'ya ait olan Voskhozhdenie (1977) filminde Nazi işgali altındaki Rusya'da hayatta kalmaya çalışan askerlerin İsa'nın erdemini mi yoksa Yehuda'nın ihanetini mi seçecekleri güç durumlar etkileyici bir şekilde anlatılıyor. Dramatik yapısı ve siyah beyaz, kar dolu manzaraları ile birleşen güçlü anlatımı sayesinde büyüyen bir film olan Tırmanış (1977), hayatta kalmak uğruna dahi olsa ülkene ve dostlarına ihanet eder misin ve bu durum insanda nasıl etkiler yaratır sorularına dair de bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0075404/