İyi Ki Filmler Var

Üniversiteden iki yakın arkadaş, Jonathan ve Sandy; kadınlarla olan ilişkilerini, yaşları ilerledikçe yine kadınlar etrafında şekillenen bazı problemlerini sık sık konuşarak birbirlerine yardımcı olmaya çalışır Carnal Knowledge (1971) filminde. Cinsel hayat, gençlik, yetişkinlik, evlilik; yaşlar ilerledikçe ortaya çıkan yeni problemler gibi konular üzerinde ilerleyen Carnal Knowledge (1971) filmi iki erkek karakter üzerinden hayatı cinsellik odağında bir bakışla anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0066892/

Genç arkadaşı için 5 yıl hapis yatan orta yaşlı Tony yarıda bıraktığı işleri tamamlamak ve elde edeceği parayla ne yapacağını bilmeden ekibiyle beraber bir soygunu gerçekleştirmek amacıyla çabalar. Uzun ve sessiz geçen soygun bölümü ile zevkli ve heyecanlı bir seyir sunuyor eser. Para, iyi ve kötü değerler, dostluk, sözsüz kurallar üzerine kurulu iyi bir Fransız soygun filmi Rififi (1955). Eser kendisine Criterion Koleksiyonu 'nda da yer bulmuş. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0048021/

Nükleer santraller için plütonyum hazırlayan bir tesiste çalışan Karen'in biyografik hikâyesinin aktarıldığı Silkwood (1983) filminde daha fazla para kazanmak için göz ardı edilen açıkların insanların üzerinde ne gibi tehlikelere yol açabileceği anlatılıyor. Tesisteki çalışanların sendikalı olması için de çabalayan Karen'ı sevgilisi ve hemcinsi ev arkadaşı ile olan ilişkisi üzerinden de tanıyoruz. Tabii bu kısımlar muhtemelen kurgusaldır. Nükleer enerjinin, radyasyonun insanlar için ne büyük bir tehlike olduğunu ve bu tehlikenin şirketlerin kâr etme derdinden çok daha önemsiz olduğu da eserde izleyicilere gösteriliyor. Nükleer enerji temalı iki diğer film için: The China Syndrome (1979) ve The War Game (1966 ) Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0086312/

İtalyan asıllı bir ailenin üyesi olan orta yaşlı Loretta Castorini bir evlenme teklifi alır ve ardından hayatının erkeğini bulur. Filmin başrollerinde Cher ve Nicolas Cage yer alıyor. Moonstruck (1987) filmi eğlenceli anlatımı, evlilik, aşk gibi konuları işleyişi ve renkli Castorini ailesiyle keyifli bir eser vadediyor izleyicilerine. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0093565/

Amerika'nın muhafazakâr güney eyaletlerinden Missisipi'de bir kasabada geçen In the Heat of the Night (1967) filmi 60'lı yıllarda geçen hikâyesinde hâlâ son derece sancılı bir şekilde yaşanan ırkçılık sorununa maruz kalan bir cinayet polisi ile onun yardımlarına muhtaç kalan kasaba şerifinin işbirliğini anlatıyor. Gecenin Sıcağında (1967) filminde eser boyunca sırf siyah olduğu için karşılaşmadığı kötü muamele kalmayan ancak işini çok iyi bir şekilde yapan Virgil Tibbs ön yargıları biraz olsun kırmayı başarır. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0061811/

Veronika sevgilisi Boris ile evlenmek üzeredir ancak savaş patlak verir ve her şey daha da zorlaşır. Boris'in bir yakını olan ve savaştan kaçan Mark, Veronika'yı zorlar ve onunla evlenir. Sevdiği adam Boris savaştayken bir başkasıyla evlenen Veronika bunun ağırlığına katlanamaz ve çevresindeki kişilerin, eşleri savaştayken başkalarıyla evlenen kadınları ayıplayışını anlatan konuşmalarına da maruz kalır. Savaş biter; Veronika mutsuzdur ancak kendi mutsuzluğunu değil toplumun mutluluğunu düşünmek zorundadır ve kendisini böyle teselli eder. Sinema sanatının anlatım gücünü harika bir şekilde kullanan ve özellikle son sahnesiyle Sovyet rejiminin propaganda aracına dönüşse de bu kadar iyi bir filme insan bu yönünden dolayı kızamıyor. Eser 1958 yılında Altın Palmiye Ödülü'nü de kazanmış; onlar da kızamamışlar herhalde... Yönetmen Mikhail Kalatozov'un bir diğer filmi için: Soy Cuba (1964) Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0050634/

Bir arkadaşının ortadan kaybolmasını soruşturan dedektif John Klute ipuçları elde etmek için bir fahişe olan Bree Daniels ile iletişim kurar. Jane Fonda'nın canlandırdığı Bree ile Donald Sutherland'in canlandırdığı John arasında bir ilişki doğar. Sahip olduğu atmosfer, iki ana karakterinin zorakilikten doğan iletişimlerinin bir ilişki halini almaya başlaması ve arka plandaki cinsellik Klute (1971) filmini iyi bir eser haline getiriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0067309/

Gerçek bir hikâyeden uyarlanan Quiz Show (1994) filminde bir bilgi yarışmasının aslında sonucunun önceden belli bir kurgu ile izleyicilere sunulmasının ahlaki açıdan sorgulanışını izliyoruz. Bir profesörün de aralarına katıldığı şampiyon yarışmacılarla tek tek görüşen bir devlet görevlisi yarışmada, yarışmanın programcıları tarafından şike yapıldığını hukuk yoluyla kanıtlamaya çalışır. Filmi izlerken aklıma en çok takılan soru soruların, kazanması istenilen yarışmacıya soruların önceden verilmesinin neden bu kadar önemli bir soruna dönüştüğüydü. Eser televizyon dünyasının aslında kurgusal bir gösteri dünyası olduğunu ve her şeyin izlenme oranını artırmak için yapıldığını başarıyla anlatıyor ancak bunu, profesör yarışmacının vicdani rahatsızlıkları üzerinden ilerleyerek yapıyor. Bu, kurgu ve gösteri dünyasından en kârlı çıkanlar kanal sahibi ve yarışmanın sponsoru. İnsanların aslında asıl sorgulaması gereken nokta da burası. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/t...

Apollo Programı kapsamında Ay'a Yolculuk sürecinde yapılan çalışmaları ve Ay yüzeyine inişi astronotların anlatımıyla NASA tarafından çekilen görüntülerle aktaran tarihi bir belgesel For All Mankind (1989). Uzayın uçsuz bucaksızlığı içerisinde yol alış, Houston ile iletişim, astronotların deneyimlerini duygularını da katarak anlatışı ve Ay yüzeyinde karda oynayan çocuklar gibi zıplayan birkaç insan... Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0097372/

1987 yılının Romanya'sında geçen 4 luni, 3 saptamâni si 2 zile (2007) filminde Otilia, yurttaki oda arkadaşı Gabi'nin kürtaj olabilmesi için ona yardımcı olur. Yasak olan ve dolayısıyla yasa dışı yollarla yaptırılmak zorunda kalınan kürtaj için bu iki genç arkadaş, bir diğer arkadaşlarının tavsiyesi üzerine bu işlemleri gerçekleştiren bir erkekle anlaşırlar. Oldukça gerçekçi bir şekilde hikâyesini anlatan 4 Ay, 3 Hafta ve 2 Gün (2007) filmi kadın erkek ilişkileri, çaresizlik, kadın sorunları, cinsellik gibi konularda düşündürtmeyi başaran etkileyici bir eser. Film 2007 yılında Altın Palmiye Ödülü'nü kazanmaya da layık görülmüş. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1032846/

ABD'nin görevinden istifa eden tek başkanı olan Richard Nixon'ın hayatı ve siyasi kariyeri Anthony Hopkins'in başrolünde yer aldığı Nixon (1995) filminde anlatılıyor. Uzun bir film olan Nixon (1995) politik karmaşaları, Nixon'ın siyasette yükselişine, eşiyle ilişkisine, Watergate Skandalı'na ve uyguladığı siyasete detaylı şekilde yer veriyor. Kendisine Watergate Skandalı'nı konu olan bir film izlemek isteyenler için: All The President's Man (1976) Not: Filmin Türkçe altyazısı ne yazık ki berbat halde. Çevirmenlerin, bir filmin Türkçe çevirisi varsa genellikle ''zaten çevirisi var'' diye düşünüp yeni bir çeviriye girişmeyebilecekleri de düşünülürse filmin ilk çevrisinin kesinlikle kaliteli olması gerekiyor. Aksi takdirde o kötü çeviri öylece kalıyor ve belki o filmi daha iyi çevirebilecek kişilerin çeviri yapmaya girişmesi de engellenmiş oluyor; çünkü zaten çeviri var diye düşünülebiliyor. Eğer bu satırları okuyan bir çevirmen varsa ya d...

1963 yılında suikast sonucu öldürülen, ABD başkanlarından John Fitzgerald Kennedy'nin ölümünün ardından açılan davada delillerin üzerinde ilerleyen başsavcı yeni şüpheler edinir. Suikasti, arkasında yer alanları ve sonrasında yaşananları derinlemesine irdeleyen JFK (1991) filmi tarihte önemli bir yer edinmiş bu olay hakkında sinema sanatı aracılığıyla bilgi almak için izlenilesi bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0102138/

Cezayir'in bağımsızlığını tanıyan De Gaulle'ün bu kararı bir grup eski askerin hoşuna gitmez ve ona suikast düzenlemek üzere kendilerine -her zaman yarısı peşin, yarısı iş bittikten sonra formülüyle çalışan- Çakal kod adlı bir kiralık katil tutarlar. Çocukluğumda televizyondan izlediğim ve aklımda kalmış olan Çakal (1997) filminin bu filmden uyarlanmış olduğunu anlamamla beraber The Day of the Jackal (1973) filmini izlemeye karar vermiştim. İzleyicisini bir suçlunun, bir katilin yanında daha çok tutarak ve filmin çoğunu ister istemez onla geçirmemizi sağlayarak farklı bir sempati yaratan eser istihbarat ağları, dedektiflik ve bir profesyonel nasıl olur gibi konularda da güzel bir senaryoya sahip. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0069947/

Dino Buzzati'nin Tatar Çölü adlı romanından oldukça sadık bir şekilde uyarlanmış olan Il deserto dei tartari (1976) filminde teğmen olarak göreve başlayan Giovanni Drogo'nun adeta ölü bir kale olan Bastiani Kalesi'nde alışkanlık, bekleyiş ve umutla geçirdiği yıllar anlatılmaktadır. Romandaki olayların birçoğunun da işlendiği Tatar Çölü (1976) filminde Max von Sydow, Jean Louis Trintignanat ve Fernando Rey gibi isimler de yer alıyor. Büyük kısmı İran'da çekilmiş olan filminde müziklerini ise Ennio Morricone bestelemiş. 1940 yılında yayımlanan Tatar Çölü romanına benzer bir temayı işleyen 1953 yılında yayımlanmış Godot'yu Beklerken de bu eseri beğenirseniz (beğenmeseniz de) okuyabileceğiz ve izleyebileceğiniz bir diğer önemli eser. Zamanın akışı içerisinde bir şeylerin olacağını beklemek; sadece ve öylece beklemek, ömrü bununla tüketmek... Olmayacak şeyleri umut etmek ve sadece hayallerin umuduyla hayata bağlanıp gerçekleri ertelemek... Zamanın küçük bir bölümü...

Eskinin profesörü, savaş sonrasının ise rehincisi Sol Nazerman toplama kampında yaşadığı travmalardan sonra hayata karşı olumlu bir bakış edinemeyen, umutsuz ve yaşama isteğini kaybetmiş bir insana dönüşür. The Pawnbroker filminin başrolünde Rod Steiger yer alıyor. Nazerman'ın bir türlü zihninden atamadığı travmalar Rehinci (1964) filminde sinemanın anlatım gücüyle oluşturulan çarpıcı kesmelerle etkileyici bir şekilde aktarılıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0059575/

Bu yazıyı yazmaya  The Talented Mr. Ripley (1999) filmini izlerken bu eserdeki olayların bana bir başka filmi, Plein Soleil (1960) 'ı anımsatmasının ardından karşılaştığım hayal kırıklığından sonra karar vermiştim. Yetenekli Bay Ripley'nin Kızgın Güneş'in uyarlandığı romandan uyarlandığını anladıktan sonra filmi kapatmayı düşündüm ama yarısı kadarını zaten izlediğim için yine de bitireyim dedim. Daha önce Yeni İdeal Olan Mıdır? başlıklı yazımda anlattığım, yenisi eskisinin yeniden çevrimi ya da farklı bir yorumu olan filmler üzerine olacak bu yazım da. Ripley örneğinde durum biraz daha farklı. Çünkü filmin yeniden çevriminden ziyade romanın yeniden sinemaya uyarlanması durumu söz konusu. Ama bu durum da benim bu tip filmlerden duyduğum rahatsızlığı ortadan kaldırmıyor. Bir Kitaptan Uyarlanan Filmler ve Yaratılan Filmler  başlıklı yazımda; eldeki hazır bir kitabı alıp bunu senaryolaştırmak yerine sinemacıların kendi özgün senaryolarını yazmaları, kendi özgün konularını...

İnşaat bölümünde okuyan bir tesisatçı eski bir binanın çökmek üzere olduğunu tespit eder ve bu durumu kasabanın yetkililerine bildirerek insanların hayatını kurtarmaya çalışır. Ne yazık ki ülkemizde de sıkça yaşadığımız yolsuzluk, rüşvet ve çürüme olgularını çok iyi bir şekilde işleyerek izleyicisine aktaran Durak (2014) filmi yine Rusya'dan çıkmış bir eseri, Gogol'ün Müfettiş adlı oyununu hatırlattı bana. Filmin senaryosu, ana karakterin olayların içine girişi ve çürümeyi yakından görüşü bir tiyatro oyunu izliyormuş hissi uyandırdı bende. Düzeni baştan aşağı sarmış çürümenin içerisinde doğru yoldan şaşmamaya çalışan namuslu vatandaş Dima Nikitin bizim sinemamızda da Şener Şen'in oynadığı Namuslu (1984) gibi filmlerde de sıklıkla işlenen bir ahlak öyküsünün başkarakteri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt3560686/

Gurbet Kuşları (1964) filminde Maraş'tan İstanbul'a büyük hayallerle, burjuva yaşamı sürme umuduyla gelen bir ailenin burada yaşadığı sorunlar, kopmalar, birleşmeler ve öğrendikleri aktarılıyor izleyicilere. Her biri kendi yoluna giden ve çoğu saflıkları ile cehaletleri yüzünden savrulan aile üyeleri İstanbul'da, büyük şehir yaşamına bir türlü uyum sağlayamaz ve çeşitli dramlar yaşar. Ailenin başarılı olan üyesi ise tahsilli üyedir. Türkiye'nin en önemli sorunları arasında yer alan; büyük umutlarla köyden kente göç, işsizlik ve bir türlü harmanlayamadığımız farklı düşüncelerin, kültürlerin bir arada sancısız bir şekilde süregidememesi Gurbet Kuşları (1964) filminde çok güzel bir şekilde anlatılıyor. İstanbul gibi çok özel bir kentin talihsizliği ise ne yazık ki tıpkı bundan 55 sene öncesinde olduğu gibi sürekli göçe maruz kalarak, burada hayallerini gerçekleştireceğine ve yükseleceğine inanan insanların çoğunlukla dram dolu yaşamlarının geçtiği bir yere dönüşmesi....

Türkçede ilk olarak Soğuktan Dönen Casus adıyla yayınlanmış olan romandan uyarlanan The Spy Who Came In from the Cold (1965) filminde sefil bir hayat süren bir casusun yaşamına ve başına gelenlere konuk oluyoruz. Casusluğun ne kadar zorlu ve tehlikeli bir meslek olduğunu gösteren eser büyük güçlerin kontrolü altında hayatları hasbelkader devam eden ya da sona eren insanları Soğuk Savaş dönemi içerisinde anlatıyor. Başrolünde Richard Burton'ın yer aldığı The Spy Who Came In from the Cold (1965) filmi kendisine Criterion Koleksiyonu'nda da yer bulmuş. Eserde, sevdiğim bir diğer oyuncu olan Oskar Werner de rol alıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0059749/

60'lı yaşlarını yaşayan yalnız bir adam olan Lazarescu Dante Remus kendisini iyi hissetmez ve evine ambulans çağırarak hastane hastane dolaştırılmaya maruz kalır. Romanya'da geçen ve ne yazık ki ülkemizde de sık sık yaşadığımız bazı sorunları gözler önüne seren Moartea domnului Lãzãrescu (2005) filmi ülkedeki sağlık sistemini ve yaşlılığın, bir hastalığa yakalanmış olmanın acı yanlarını son derece gerçekçi bir şekilde, sadelik ve doğallık içerisinde anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0456149/

Aynı adlı romandan uyarlanan Sophie's Choice (1982) filminde Nazi zulmüne maruz kalmış Polonyalı bir kadının iki farklı Amerikalı erkekle olan dostluğu ve seçimleri anlatılıyor. Filmi daha da güzel kılan en önemli şey bence başroldeki Meryl Streep'in güzelliği. Sofi'nin Seçimi (1982) filmi sadece Nazi zulmüne ve kamplarda yaşanan dramlara odaklanmıyor. Bu yaşananların öncesi ve daha çok sonrasıyla ilgilenen eser Sofi'nin Nathan ile olan ve uçlarda geçen ilişkisiyle Stingo'nun saflığı ve gençliği ile şekilleniyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0084707/

Ağıt (1972) filminde yıllardır kaçakçılık yaparak kaçak hayatı yaşayan Çobanoğlu ve arkadaşlarının jandarmalardan ve tuzaklardan uzakta yaşama çabası içerisindeki öykülerine konuk oluyoruz. Eserin başrolünde Yılmaz Güney yer alıyor. Ağalar, köylüler ve komisyonculardan oluşan halkın kısıtlı imkânlara sahip zorlu yaşamları ve kaçakçılığa giden yolun altındaki nedenler de filmde irdeleniyor.  Bölgede bir efsaneye dönüşmüş olan Çobanoğlu ve ona ölümüne bağlı arkadaşları hem jandarmalardan saklanmak hem de kendilerine tuzak kurmaya çalışan kişilerden korunmak için çaba sarf eder. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0068181/