İyi Ki Filmler Var

Bu yazıyı yazmak bir tiyatro oyununu izledikten sonra aklıma gelen bir tartışma konusundan yola çıkarak gerçekleştirmeye başladığım bir eylem oldu. Bu oyunda yer yer çok ağır küfürler; yer yer, rahatsız edici, kadına karşı şiddet öğeleri vardı. Bu da beni ister istemez düşündürdü. Bu tip kötülükleri, olumsuzlukları gerçek hayattaki hâlleriyle ya da bu hâle yakın şekilde o eserlere taşımak, onları bu şekilde sunmak o eserleri daha iyi yapar mı? Bir eser bir kabalığı, bir küfrü, bir şiddeti anlatmak, bunların olumsuzluğunu dile getirmek istiyorsa, bunlara karşı bir konumda yer almak istiyorsa bunu onları en gerçekçi ve en sert hâlleriyle göstererek mi yapmalıdır? İzlediğim eserleri düşündüğümde böyle bir şeye gerek olmadığını düşünüyorum. Bazı filmler, bazı eserler özellikle de rahatsız edicilikleriyle, sert olmalarıyla öne çıkar. Ama bu onları daha iyi bir eser mi yapar? Bazı eserlerin kabalığı, küfrü, şiddeti bilinçsiz bir şekilde sert bir tonla içerdiğini düşünüyorum. Yani onları yapa...

30'ların sonundan önce Almanya'dan kaçan bir ailenin yaşamına Kenya'da devam etmesini, savaştan ama evden de uzak sürdükleri hayatlarını, buradaki halkla ve kültürle iç içe olmalarını, buralı olmaya başlamalarını, yurtlarına dönmelerini konu alan güzel bir film Nirgendwo in Afrika (2001). Öyküsünü bir çocuğun anlatımı üzerinden sunan, bu çocuğun çevreye ve kültüre uyum sağlayarak burada mutlu olmasını ve Afrika'yı sevmesini izleyicilerine aktaran Nirgendwo in Afrika (2001); II. Dünya Savaşı'na savaşı göstermeden, savaşın uzağında ama savaşın etkileri altındaki insanlar üzerinden konuk ediyor bizleri. En çok da Afrika'ya konuk ediyor... Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0161860/

İzleyicilerini 1640'lı yılların İngiltere'sine götüren Cromwell (1970) adlı tarihsel ve destansı film; mutlak güce sahip hükümdar I. Charles'ın (1600-1649) yönetiminden memnun olmayan Oliver Cromwell'in (1599-1658) ona karşı halka ve parlamentoya dayanarak ülkenin yönetim biçimini değiştirme, böylece daha demokratik ve adil bir ülke yaratma ülküsüne dair. Krallığın mutlak gücü altında yaşama geleneğinin olduğu bir ortamda buna karşı çıkma ve halkın, parlamentonun söz sahibi olmasını dile getirme, bu uğurda insanları örgütleme ve monarşiye karşı savaşma çabasına, demokrasiye geçiş denemelerine, tekil ve değiştirilemez bir güce karşı çoğul ve değiştirilebilir bir gücü hakim kılma çabasına dair değerli bir film Cromwell (1970). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0065593/

Beraber geçirdikleri bir günden sonra mecburen görüşmek zorunda kalan orta yaşlı bir adam ve genç bir kadın, kürtajcı ararken birbirini daha fazla tanır ve evlilik hakkında düşünmeye başlar Love with the Proper Stranger (1963) adlı güzel filmde. Kadın erkek ilişkilerinin gebelik ve evlilik boyutları ile karşılaşmasını konu alan Love with the Proper Stranger (1963); yaşamda bazen düşüncesizce verilen bazense ciddi sonuçları düşünülerek alınan kararlar hakkında, yer yer gerçekçi tonda, yer yer romantik tonda bir anlatıma sahip iyi bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0057263/

Yazar Madam George Sand ile Frédéric Chopin'in ilişkisini konu alan Impromptu (1991); 19. yüzyılın ilk yarısında Fransa'ya müzisyenlerin, ressamların, yazarların, sanatçıların arasından konuk olmamızı sağlarken ilginç bir yakınlaşmaya dair romantik bir öykü anlatıyor, bol bol piyano eşliğinde. Sanat çevreleri ve aristokrasinin sanata bakışı hakkında da bir film olan Impromptu (1991); Sand, Chopin, Liszt, Delacroix, Musset gibi dönemin önemli sanatçılarından bazılarını içeren öyküsüyle bu kişilerle biraz da olsa zaman geçirmemizi sağlıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0102103/

Gerçek bir skandalı konu alan Shattered Glass (2003) filmi; saygın bir dergide editörlüğe başlayan hevesli ve çevresi tarafından sevilen bir gencin gerçekmiş gibi kaleme aldığı yazıların çoğunun uydurma olduğunun ortaya çıkışını habercilik, yayıncılık ve etik açısından düşündürücü bir şekilde anlatıyor. Bir derginin nasıl yönetildiği, bu derginin çalışanlarının görevlerini nasıl icra ettiği, yayın öncesi süreç ve skandal bir yayının foyası ortaya çıktığında yaşanan kriz yönetimi Shattered Glass (2003) filminde gelecek vaat eden bir yıldız adayının mumunun sönüşü üzerinden bizlere sunuluyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0323944/

Sinemanın en özel ikililerinden Marcello Mastroianni (1924-1996) ve Sophia Loren'i (1934-) içeren, İtalya ve Rusya'da geçen I girasoli (1970); savaştan kaçmak için elinden geleni yapan ama savaşa gitmekten kurtulamayan evli bir adamın Rusya'da kaybolmasını, eşinin onu aramasını, bir zamanlar birbirlerini bulmuş olanların şimdi birbirlerini bambaşka bulmasını anlatan harika bir melodram. Bir İtalyan askerin hem savaştan kaçmak hem de sevdiği kadınla bolca vakit geçirmek, evlenenlere verilen birkaç haftalık izinden yararlanmak için evlenmesini, sonrasındaysa deli taklidi yapmaya çalışarak savaştan kaçmasını anlatan I girasoli (1970); foyası ortaya çıkan bu adamın mecburen Rusya'ya gitmesini ve dönmemesini, büyük bir umutla onu arayan eşini, aradan geçen yıllarda yaşanan değişimleri anlatan, çok güzel müziklere sahip özel bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0065782/

ABD İç Savaşı'nda (1861-1865) siyahların askere alınmasını konu alan Glory (1989); ön yargılarla karşılaşan bu tarihî olaya beyaz bir albay tarafından yönetilen bir alayın eğitim sürecinden başlayarak muharebe meydanına uzanan öyküsüyle, siyahlar arasından konuk ediyor bizleri. Kuzey ve Güney'in çarpışması, kölelik yanlılarıyla köleliğe karşı olanlar, yıllarca süren savaşta yaşamını yitiren yüz binlerce insan ve kendi özgürlükleri için gönüllü şekilde savaşa katılan siyahlar... Denzel Washington ve Morgan Freeman gibi iki önemli ve değerli oyuncu da Glory (1989) filminin cabası. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0097441/

Orta yaşlı, dünyacı bir kadının sıradan ve anlamsızca geçtiğini düşündüğü modern yaşamı iki tebliğcinin onu inanç dünyasına davet etmesiyle değişir The Rapture (1991) filminde. İçinde bulunduğu gerçeklikten inanç dünyasına geçen bu kadının ve çocuğunun yaşamı bundan nasıl etkilenecektir? Modern dünyadan ve bazı modern insanların iş ve cinsellik arasında geçen yaşamından başlayan öyküsü gittikçe gizemci bir havaya bürünen The Rapture (1991) filmi; sahip olduğu atmosfer ve yetişkin bir insanın modern dünyadan kopup kendi gerçekliği içinde yaşayışına, çocuğunu da buna mahkûm edişine, inancını sorgulayışına dair düşündürücü bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0102757/

1994 yılında Ruanda'da yaşanan etnik ayrımcılık temelli soykırımı Batılı bir dinî okulun beyaz rahibinin ve beyaz öğretmeninin gözünden anlatan Shooting Dogs (2005); katliam sürecinde yaşananlara ve Birleşmiş Milletler'in pasifliğine, insanlığın esamesinin okunmadığı korkunç zamanlara dair. Dünyanın farklı noktalarında, farklı zaman dilimlerinde, farklı sözde gerekçelerle yaşanmış katliamlardan biri hakkında olan Shooting Dogs (2005); bu acıların ve bu kötülüklerin unutulmaması, tekrar yaşanmaması için var olan eserlerden biri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0420901/

Uzun süredir bir ailenin yanında hizmetçi olarak görev yapan orta yaşlı Raquel, bu benimsediği iş ve ev için ikinci bir çalışanın istihdam edilmesine sıcak bakmaz La nana (2009) filminde. Yaşamı çalıştığı evden ve hizmet ettiği aileden ibaret olan bu kadının yanında işe girenler onun hayatına etki edebilecek midir? Bir çalışanın işi dolayısıyla yaşamını işine uydurarak sürdürmesini, işinin yaşamdaki önceliklerinin yerine geçmesini, bu uğurda gençliğini ve sağlığını hiçe saymasını konu alan La nana (2009); ona yaşama sevinci veren bir diğer çalışanla beraber hayatı değişmeye başlayan bir hizmetçiyi konu alıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1187044/

1980 yılının son çeyreğinde geçen Eve Dönüş (2006) filmi; kendi hâlinde, yoksul bir aile hayatı yaşayan genç bir adamın 12 Eylül Darbesi sonrasında bir ihbar sonucunda içeri alınmasını, gördüğü işkenceyi, salıverildikten sonra yaşadığı psikolojik zorlukları, halk iradesinin ve kanunların askıya alındığı bir ortamda yaşamanın korkunçluğunu anlatan değerli bir eser. Öncelikle konusu ve anlattıkları bakımından kıymetli bir eser olan Eve Dönüş (2006); bunun yanı sıra 12 Eylül Darbesi'nin hemen öncesine ve hemen sonrasına işinde gücünde bir adamın başına gelenler üzerinden konuk olmamızı sağlayarak o dönem yaşanan acılara, yapılan kötülüklere, halkın çeşitli kesimlerinin bunlara nasıl baktığına dair bir öykü anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0845452/

1973'te Allende'ye yaptığı darbeyle iktidarı gaspeden Pinochet'nin demokratik bir görünüm için 1988'de düzenlediği cumhurbaşkanlığı referandumunda evetçilerle hayırcılar televizyonda 15 dakika süreyle kampanyalarını halka tanıtır. No (2012) filminde hayırcıların kampanya sürecine bunu organize eden reklamcının gözünden konuk oluyoruz. Medyanın kitlelerin üzerindeki etkisine, reklamcılığın gücüne ve bir dikta rejimine karşı halkın sağduyusuna dair tarihsel bir öykü anlatan No (2012); demokrasi ve özgürlükler için verilen onurlu mücadelelerden birini ölümsüzleştiren değerli bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt2059255/

Latin Amerika'da seçimle iktidara gelen ilk sosyalist başkan Allende'nin iktidarındaki Şili'de 1973 yılında geçen Machuca (2004); bir pederin gözetiminde, sosyalistçe eğitim verilmeye başlanan saygın bir okuldaki bir fakir çocuğu ile bir zengin çocuğunun arkadaşlığı üzerinden Şili tablosu çizerek darbeye giden sürece ve bunun hemen sonrasına konuk ediyor bizleri. 1973 yılında Şili'de yaşanan darbenin öncesinde ülkedeki siyasi ortama, toplumsal ortama, toplumun farklı uçlarına, fakirlerin iktidarına zenginlerin nefretine konuk olduğumuz Machuca (2004); ergenliğinin başlarındaki iki çocuğun gözünden bu ülkede yaşamanın nasıl bir şey olduğuna, sınıf farklılıklarının keskinliğine, demokrasinin ve yasaların çiğnendiği bir ortamın korkunçluğuna dair öyküsünü çok başarılı bir şekilde anlatıyor. Şili'de yaşanan darbeyi anlatan çok iyi bir belgesel için:  La batalla de Chile (1975 - 1976 - 1979) Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0378284/

Avustralya'da bulunan Parkes Gözlemevi'ne, bilime, bilimcilere bir övgü olan The Dish (2000); Apollo 11'in yolculuğunda sinyal ve veri alıcısı olarak görev alan Parkes Radyo Teleskobu'ndaki bilimcilerin bu süreçte yaşadıklarını ve adı sanı bilinmeyen bu kasabadaki heyecanı anlatan güzel bir film. 20 Temmuz 1969 tarihinde 500 milyondan fazla insanın Ay'daki yürüyüşü canlı izlemesine yardımcı olan Parkes Radyo Teleskobu ve burada çalışan küçük ekiple beraber, bir tarihi olaya, bu tarihi olayın göz önünde olmayan kahramanlarından bazılarına odaklanarak konuk oluyoruz The Dish (2000) filminde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0205873/

Soğuk Savaş'ın önemli olaylarından birini, 1962 yılının ekim ayında yaşanan Küba Füze Krizi'ni konu alan iyi bir drama olan Thirteen Days (2000); nükleer savaşın eşiğinde geçen gerilim ve diplomasi dolu saatleri, sonucunda SSCB'nin Küba'daki füzeleri, ABD'ninse Türkiye'deki Jüpiter Füzeleri'ni sökme tavizini vererek anlaşma sağladığı tarihi olaya konuk ediyor bizleri. ABD'nin Küba'ya karşı başarısızlıkları ve SSCB'nin Küba ile ortak hareket ederek ABD'nin kendilerine oluşturduğu tehditlerin benzerlerini oluşturma çabası ile de ortaya çıkan Küba Füze Krizi Thirteen Days (2000) filminde Başkan Kennedy'nin yakın çevresi ile beraber geçirdiği zamanlar üzerinden, ABD cenahından anlatılıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0146309/

İngiltere'nin Manchester kentinde geçen ve bir işçinin iş aramakla, bulduğu işleri yerine getirmeye çalışmakla, ailesinin temel gereksinimlerini karşılama kaygısıyla geçen zorlu yaşamını anlatan ve milyarlarca insanın temel kaygılarından fazlasını anlatmayan iyi bir film Raining Stones (1993). Sıradan yaşamların parasızlık, işsizlik yüzünden içine düştüğü durumları konu alan bir film olan Raining Stones (1993); birçok insanın temel sorunlarından birine odaklanarak para-parasızlık çatışması içerisinde iş arama ve belaya bulaşmama çabasını bir aile ve arkadaş draması üzerinden izleyicilerine sunuyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0107920/

Kazuo İşiguro'nun, işini yaşamı yapmış bir çalışanın çalıştıranına karşı âdeta gönüllü kulluğunu konu alan Günden Kalanlar romanından uyarlanan The Remains of the Day (1993)'te; lordunun en iyisini bildiğini ve 1930'larda dünya siyaseti için önemli çalışmalar yürüttüğünü düşünen bir başuşağın nasıl çalıştığına konuk oluyoruz. Babası da bir uşak olan Bay Stevens'ın işine olan bağlılığı, işini en iyi şekilde yapma ve hizmet ettiği çalıştıranın yaptıklarını benimsemekle geçen yaşamında onu kanıksadığı bu rollerden biraz olsun uzaklaştırıp insanca duygulara çağıran bir kadın müdireyle aralarında geçenler ve geçmesi muhtemelken geçemeyenler de Günden Kalanlar (1993) filminin işledikleri arasında. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0107943/

1634 yılında Quebec çevresinde geçen Black Robe (1991) filmi; hem sömürgecilerin hem de misyonerlerin, kimisinin para için kimisininse inanç için yerli halkla ilişki kurduğu bir ortamda vahşi ormanların içlerine doğru, buradaki yerli halkı kendi inancına davet etmek görevini üstlenmiş bir Cizvit'le yolculuğa çıkarıyor bizleri. İki farklı dünyanın birbiriyle karşılaştığı, iki ayrı dünyanın birbirini tanımaya başladığı zamanlarda geçen Black Robe (1991); yerli halkın inançları ve yaşam biçimi, misyonerlere ve onların temsil ettiği dünyaya bakışları hakkında birçok ayrıntı içerirken aynı zamanda iyi bir görüntü yönetmenliği ve zengin manzaralarla beraber bizleri geçmişe götürüyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0101465/

II. Dünya Savaşı'nın hemen ardında, Çekoslovakya'da bir kasabada ve onun okulunda geçen Obecná skola (1991); savaş sonrasında savaş oyunları oynayan ve bolca yaramazlık yapan öğrencilerin yaşamına dokunan, onlara kahramanlık öyküleriyle örnek olmaya çalışan bir öğretmenin getirdiği değişim hakkında. Çocukların gülümseten muzırlıklarını ve ergenliğe doğru ilerleyen yaşlarında keşfettiklerini konu alan Obecná skola (1991); onlarla kendi tarzıyla etkileşim kuran ve onların gözünde kahramana dönüşen bir öğretmenin savaş sonrasındaki dönemin ilk zamanlarında çevresine neler getirdiğine dair güzel bir film. Savaş sonrasında ülkede yaşanmak üzere olan siyasi değişimlerin öncesindeki zamanlara konuk olduğumuz Obecná skola (1991), ülkenin bu dönemdeki siyasi atmosferine de zaman zaman değiniyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0102571/