İyi Ki Filmler Var

Amerikalı country müzik sanatçısı Loretta Lynn'in (1932-2022) yaşamöyküsünü anlatan Coal Miner's Daughter (1980); bir madencinin kızı olarak, iyi eğitim alamadan büyüyen bir kadının erken yaştaki evliliğini, eşiyle ilişkisini ve kendisini müziğe teşvik edip onu piyasaya tanıtma çabasını, sanatçının parlamasını ve yorulmasını konu alan, müzik dolu, güzel bir film. İki ana karakteri de yüzeysellikten ya da tek tip olmaktan uzak olan Coal Miner's Daughter (1980)'de bu ikilinin inişli çıkışlı ilişkileri, müzik tutkusunun ve ünlü olma hayalinin yanı sıra ün sonrasında gelen yorgunluk ve hızlı yaşam tarzı da başarılı bir şekilde anlatılıyor. Bir müzisyenin nasıl müzisyen olduğunun, nasıl yükseldiğinin ve nasıl bir bunalım yaşadığının öyküsünü bir evliliğin öyküsü ile paralel şekilde işleyen iyi bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0080549/

Genç ve orta yaşlı yetişkin kadın ve erkekleri içeren, Fransa kırsalında, bağbozumu zamanında geçen Conte d'automne (1998); ilişki kurmak isteyen ama buna uygun birini bulamamaktan yakınan ya da umutsuz olan karakterleri, adım atan ya da ara yapan arkadaşları içeren iyi bir film. Tarz sahibi, önemli bir yönetmen olan Éric Rohmer'in birçok filminde olduğu gibi kadın erkek ilişkilerine, ilişkinin taraflarına, bu kişiler arasında geçen diyaloglara dayalı Conte d'automne (1998); yalnızlık ve yalnızlıktan kurtulma isteği arasında yaşayan insanları, ilişkilerine mesafe koymak, arkadaşına çöpçatanlık yapmak isteyen ya da gazete ilanına bel bağlayarak belki o kişiyi bulabileceğini umut eden insanları bir arada içeren bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0137439/

Jim Jones isimli bir adamın Halkın Tapınağı adında bir tarikat kurmasını, binlerce mürit toplamasını, bu insanları sömürüp istismar etmesini, Guyana'da bir yerleşim yeri oluşturmasını ve 18 Kasım 1978'de 900'den fazla insanın ölümüne sebep olmasını anlatan çok iyi bir belgesel  Jonestown: The Life and Death of Peoples Temple (2006). Akıl almaz ve ne yazık ki çok acı bir olayı, olayın tanıkları ve film görüntüleri ile ses kayıtlarını da içeren bir kurgu ile anlatan Jonestown: The Life and Death of Peoples Temple (2006); insanın manipülasyona uğramasının en uç örneklerinden birini anlatarak bunun nasıl gerçekleştiğini gözler önüne seriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0762111/

San Francisco Belediyesi'nin denetim kuruluna seçilen bir eşcinsel olan Harvey Milk'in (1930-1978) bunu nasıl başardığını, maruz kaldıklarını ve mücadele ettiklerini konu alan, belediye başkanıyla beraber suikasta uğramasını ve katilin yalnızca 5 yıllık bir ceza almasını anlatan çok iyi bir belgesel The Times of Harvey Milk (1984). İnsanların yaşam tarzının ve suç içermeyen eğilimlerinin başkaları tarafından yargılanıp nefrete dönüşmesini, toplumun belirli bir bölümünün bu nefreti haklı bulmasını, tüm bunlara karşı çıkan insanların mücadelesini konu alan, bol bol düşünsel derinlik ve toplumsal sorgulama içeren, aynı zamanda bir tarihi anlatan çok değerli bir belgesel The Times of Harvey Milk (1984). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0088275/ Kendisinin hayatını anlatan bir film için: Milk (2008)

İngiliz Edebiyatı'nı seven ama kitaplarını yaşadığı çevrede bulmakta zorlanan ünsüz bir yazar, reklamını gördüğü bir İngiliz sahafından bu kitapları temin etmeye başlar ve kendisine bunu sağlayanlarla sıkı ve içten bir dostluk kurar. 84 Charing Cross Road (1987); kitaplara, kitapçılara, okurlara ve mektup arkadaşlığına bir övgü. İkinci Dünya Savaşı'nın hemen sonrasındaki yıllardan başlayıp 60'ların sonuna kadar uzanan bir zaman diliminde kurulan son derece insancıl bir dostluğu anlatan 84 Charing Cross Road (1987); kitapların, nezaketin ve dostluğun Atlantik'i aştığı, ABD ve İngiltere arasında mekik dokuduğu, edebiyat ve iyilik dolu özel bir yapıt. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0090570/

Gerçek bir olayı konu alan, Al Pacino ve Johnny Depp içeren Donnie Brasco (1997); ne kadar çabalarlarsa çabalasınlar üstlerinde başkalarının olduğu bir mafya üyesi ve bir FBI ajanı muhbirin değer görmeme, sadece çarktaki bir dişli olduklarını fark etme öyküsü. Özel bir mafya filmi olan ve birçok mafya filmindeki gibi aksiyon ve şiddet sahneleri ile bunu bir gösteriye dönüştürmekten ziyade; yıllarını mafya üyeliğine vermiş ama yükselememiş bir adamla işi uğruna hayatını, ailesini riske atan ama üstleri tarafından yaptıklarının değeri takdir edilmeyen, önemsenmeyen bir ajanın kendilerini sorguladıkları, aynı mafyanın üyesi iki dost olarak yaşadıkları anlatılıyor Donnie Brasco (1997)'de. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0119008/

Gençlerin ülkeden ayrılmak ya da zengin biriyle evlenmek, babalarınsa evlatlarına torpil yaptırmak istediği bir dönemde Romanya'da geçen Terminus paradis (1998); yaşamda istediklerini bulamamış bir genç erkekle bir genç kadının birbirine denk gelişini, zorlu ilişkilerini konu alan iyi bir film. Sorunlu bir ailede büyümenin zorluklarını yaşayan genç bir adam ve maddiyat dolayısıyla nişanlı olan bir kadın birbirinden etkilenir Terminus paradis (1998) filminde. Genç adamın ailesinden kopuşu ve askere gitmeye karar verişi, askerde baskı altında kalışı ve sevdiği kadına olan tutkusu onun başına buyruk karakterini daha da tetikler. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0151479/

Siyasi açıdan işleri yolunda giden dul bir başkanın, hoşlandığı bir kadınla ilişki kurmaya çalışmasından sonra rakibi bunu kampanya malzemesi yapar The American President (1995) filminde. Başkanın özel hayatı rakibinin yanı sıra medyayı ve seçmenleri de ilgilendirecek midir? Bir kişinin kişisel yaşamı üzerinden onun görevini ve işini yargılamaya çalışma şeklindeki etik dışı bir yaklaşımı sorgulayan The American President (1995); insancıl ve sempatik bir başkanın, yeni ilişkisinin ortaya çıkardığı dedikodulara ve karalama kampanyasına karşı aldığı tavır üzerine güzel bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0112346/

Seçim kampanyası yürüten bir senatörün bu sürecin son günlerinde yaşadığı değişim sonucunda zıvanadan çıkıp klişelerden uzaklaşması, gerçekleri söyleyen birine dönüşmesi ile şekillenen, Amerikan siyaset dünyasına ve bu ülkenin sorunlarına dair güçlü bir eleştiri Bulworth (1998). Alışılagelmiş seçim kampanyalarından birini yürütmekte olan ve anketlere göre kaybetmek üzere olan, bunalım yaşayan bir senatörü konu alan Bulworth (1998); bu adamın ani değişimi sonucunda gerçek anlamda halktan biri olup çıkmasını, halkın dilinden konuşmasını ve halkın dertlerini dile getirmesini anlatan, medyanın ve lobiciliğin kirli yüzünü gözler önüne seren değerli bir yapıt. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0118798/

Küçük yaşlardan itibaren aldıkları müzik eğitimi ve yetenekleri sayesinde harika çocuklar olarak görülen iki kız kardeşin büyüdüklerinde birer çellocu ve flütçü olmalarını, meslek yaşamlarını ve sıradan insanların sıradan mutluluklarıyla ne kadar karşılaşıp karşılaşamadıklarını anlatan güzel bir film Hilary and Jackie (1998). Müzisyen olmak üzere yetiştirilen ve onlardan büyük şeyler beklenen çocukların yaşamlarına derinden bakan bir film olan Hilary and Jackie (1998); yeteneklerinin yanı sıra karakterleri, seçimleri ve talihsizlikleri ile de hayatları şekillenen iki kız kardeşin öyküsünü paralel şekilde anlatan, bol bol müzik içeren iyi bir film. Yapıtın son yarım saati ise Jacqueline du Pré'nin (1945-1987) çoklu doku sertleşmesi (İngilizcesi multiple sclerosis ve Türkçesini kullanmak yerine genellikle İngilizce adın Türkçe yazılmış hâli olan multipl skleroz kullanılıyor ne yazık ki) hastalığına yakalanmasını, bu hastalığın gelişimini ve etkilerini, önemli bir müzisyeni hayattan a...

Filme adını veren üniversite öğrencisinin, abisinin ve bir arkadaşlarının vatana ihanet iddiasıyla yargılanıp idam edilmelerini anlatan, gerçek olayları konu alan Sophie Scholl - Die letzten Tage (2005); bildiri hazırlayıp dağıtan, savaşın sona ermesi için talepte bulunan, Nazi iktidarını eleştiren insanların maruz kaldıklarını çok başarılı bir şekilde yansıtan değerli bir yapıt. Düşünce ve ifade özgürlüğü, protesto hakkı gibi temel gerekliliklerin hiçe sayıldığı ve ''ya bizim istediklerimizi benimsersiniz ya da hain ilan edilirsiniz'' düzeninin hakim olduğu bir korkunç ortamın yaşamları yok ettiği, ne yazık ki gerçek olayları konu alan, içerisinde bol bol düşünsel tartışmaya da yer veren etkileyici bir film Sophie Scholl - Die letzten Tage (2005). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0426578/

Hepsi Çavuşesku dönemindeki (1965-1989) Romanya'da geçen öykülerden oluşan Amintiri din epoca de aur (2009); parti devleti yönetimi altında yaşamanın zorluklarına dair trajikomik ve dramatik efsaneleri anlatan, doğrudan ideolojiye ya da ideolojinin birey yaşamındaki etkilerine odaklanan parçalardan meydana gelen iyi bir film.  Komünist Parti ve lideri Çavuşesku önderliğindeki Romanya'da yoldaşların neler yaşadığını birbirinin devamı olmayan ama belli bir bütünün parçalarını oluşturan filmcikler ile anlatan Amintiri din epoca de aur (2009); bürokrasiye ve ideolojinin koyup uygulamaya çalıştığı kurallara; çocuklardan yetişkinlere, işçilerden gençlere kadar toplumun farklı kesimlerinden sıradan insanların bu dönemde neleri deneyimlemek zorunda kaldığına değinen değerli bir yapıt. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1422122/

Bir oyuncunun, geçirdiği kötü bir günün ardından kendisini içinde bulduğu yeni evde karşı komşusunu dikizlemeye başlaması onda tutku ve korumacılık uyandırır Body Double (1984)'te. Bu arzu ve yardım etme isteği üzerinden ters köşeli, Hitchcock kokan, sinema endüstrisi ve seyretme üzerine güzel bir suç filmi çıkar ortaya. Birisinin birisini öldürmesini konu alan ama bunu çok katmanlı ve birçok yere uzanan bir şekilde yaparak anlatan, tarz sahibi Body Double (1984) filmi; oyunculuk, sinema ve pornografi dünyası üzerinden ana karakterinin birçok şeyi keşfettiği ve birçok tehlikeyle karşılaştığı bir öyküye konuk ediyor bizleri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0086984/

80'lerde, bir madenci kasabasında geçen, yaşanmış olayları konu alan North Country (2005); madenciliğin erkek işi olduğunu düşünen ve kadın işçileri küçümseyen, onlara baskı uygulayan ve cinsel tacizde bulunan çalışanların, buna önlem almayan şirketin dava edilmesini anlatan iyi bir film. Kadınların iş yaşamında karşılaştığı zorluklara, bazı erkeklerin kadınlara kendilerinden aşağı varlıklar olarak bakışına; işyerindeki konumunu, gücünü, yerleşik düzeni kullanarak kadınlara karşı cinsel tacizde bulunma kötülüğüne; tüm bunlara karşı çıkan ve mücadelesini veren bir kadına, insanlığını ve vicdanını kaybetmemiş ya da tekrar bulabilen insanlara dair bir yapıt North Country (2005). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0395972/

Manhattan'da, iş dünyasının kurtlar sofrasında geçen, beyaz yakalılara dair Working Girl (1988); kurallara uyarak çalışan ama bu yüzden kaybeden bir kadının kendi yolunu çizerek ilerleme çabasını, işin yanı sıra aşk yaşamını da konu alan, Melanie Griffith'in tatlılık kattığı şeker bir film. Romantik komedi türü ile çalışan beyaz yakalı kadın temasını bir arada içeren Working Girl (1988); gözleri dört açarak ve kimseye güvenmeyerek yol alınması gereken bir dünyada, arkasından iş çevrilen bir kadının da arkadan iş çevirmeye kalkmasını ve kariyerinde ilerlemesini anlatan güzel bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0096463/

Kolombiya'da, dağlık bir bölgede geçen Los colores de la montaña (2010); sivil halkı tehdit eden terörü, okulu açık tutmaya çalışan bir öğretmeni, tek derdi top peşinde koşmak olan çocukları anlatan iyi bir film.  Bölgedeki teröristlerin korku ve baskı yaratarak sivil halkı kendine çekme çabası sonucunda yaşananları, tek tek yöreyi terk etmek zorunda kalan aileleri, çocukların top oynayamadığı bir çöle dönüşen yemyeşil bir coğrafyayı anlatan değerli bir film Los colores de la montaña (2010). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1715853/

Geçirdiği kaza sonucunda 5 yıl komada kalan, sonrasında ise dokunduğu insanların geçmişini ve geleceğini görebilme yeteneğiyle uyanan bir adam insanlara ve insanlığa ne gibi faydalar sağlayacaktır, başrolünde Christopher Walken'ın (1943-) yer aldığı The Dead Zone (1983) filminde? Geleceği ve geçmişi görebilmenin bir hediye mi yoksa bir lanet mi olduğunu sorgulayan, keşke öngörebilseydim ya da bilsem önceden engellerdim denilen şeyler için ele geçen fırsat olduğunda nasıl hareket edilebileceğinin bir kurgusu olan The Dead Zone (1983), bir medyuma dönüşen bir adamın yaşamını anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0085407/

Bazı filmler var ki, aslında konuları bir yere kadar mantık ve gerçekçilik açısından sorunsuz ilerlerken adeta işlediklerinin cılkını çıkarıp yarattıkları değeri ve seviyeyi yerle bir etmek istercesine Tam Ölmedi, Haydi Bir Kez Daha döngüsüne bağlıyorlar. Bu yazıyı yazmak da böyle bir film olan Dead Calm (1989)'dan sonra adeta bu filme tepki göstermek, güzelim filmi niye bu döngüye bağlayarak hiç ettiniz, diyerek yakarmak için gerçekleştirdiğim bir eyleme dönüştü. Özellikle popüler sinemada, bir diğer deyişle gişe sinemasında Tam Ölmedi, Haydi Bir Kez Daha döngüsüne maruz kalabiliyoruz. İyi bir öykü bulunuyor ya da yaratılıyor. Yeri geliyor bu öykü ilmek ilmek işleniyor. Kahramanlar, karakterler, çatışmalar yerli yerinde. Film de pek güzel ilerliyor. Ama bir yerde ipin ucunu kaçırıyor; artık yönetmen midir senarist midir, her kimse. Konu, olay örgüsü, kendi gerçekliği ve akla yatkınlığı içerisinde tadında bırakılsa film hiçbir zarar görmeyecek; aksine iyi bir konum elde edecek...

Başrolünde Jack Nicholson'ın (1937-) yer aldığı The Last Detail (1973); hapis cezasını çekmek üzere iki inzibata teslim edilen genç bir denizcinin bu yolculuğunda eşlikçilerinin ona yaşattığı birkaç eğlenceli ve öğretici güne konuk eden matrak bir film. Teslim aldıkları mahkûmla yakınlık kuran, onun saf ve ödlek olduğunu düşünen iki denizci inzibat bu adama uzun hapis dönemi öncesinde iyi birkaç gün yaşatmak ister ve bu üç adamın yakınlık kurduğu bir yol filmi başlar The Last Detail (1973)'te. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0070290/