İyi Ki Filmler Var

Sinemada âdeta piramitlerden ve mumyalardan ibaretmiş gibi yer alan ve hakkında az film yapılan Antik Mısır'a dair gerçekçi dramlardan biri olan Leh yapımı Faraon (1966); kurgusal bir karakter olan 13. Ramses'in iktidara gelişini ve ruhban sınıfının gücünü kırmak için onlarla mücadele edişini anlatan, iyi çekilmiş, özel bir film. Geniş planları, özgün çekim alanlarını içeren bir film olan Firavun (1966); hem Antik Mısır hakkında Polonyalıların bir film yapmış olması açısından hem de bir firavunun nasıl bir çevrede yaşadığını, ne gibi engellerle ve çatışmalarla karşı karşıya kaldığını göstermesi açısından oldukça değerli, binlerce yıllık bir yolculuk. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0060401/

Portekizli bir tarih öğretmeni kızına uygarlıkları anlatmak için deniz yolunu tercih eder; Lizbon, Marsilya, Napoli, Atina, İstanbul, Kahire ve Aden'e gemi yolculuğu ile bilgi dolu bir seyahat yaşanır Um Filme Falado (2003) filminde. Tarih, kültür, dil, din; uygarlıkların doğuşu, gelişimi ve eserleri gibi konular öğretmenin küçük kızının meraklı soruları ile annesi tarafından aydınlatılır; tüm bunların zenginliği ve öğrenmenin güzelliği uygarlığın tehditlerinden biri ile karşılaşır Um Filme Falado (2003) adlı güzel filmde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0364093/

Mo Yan'ın Kızıl Darı Tarlaları romanından uyarlanan, Berlin Altın Aslan ödüllü Hong gao liang (1988); izleyicilerini 1930'lu yıllarda Japon işgali öncesindeki ve sonrasındaki Çin'e bir ebeveynin ilişkisi, bulundukları çevredeki yaşam ve çocukları üzerinden konuk eden iyi bir film. Çin'in kırsal bir bölgesindeki çeşitli geleneklere ve yaşayış biçimlerine de konuk olmayı sağlayan Hong gao liang (1988); romanın aksine Japonlarla savaşa öyküsünün son bölümünde yer verirken genç bir dul kadının işletmeye başladığı şarap imalathanesi ve burada çalışanlar çevresinde ilerleyen anlatımıyla daha dar bir alana odaklanıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0093206/

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı ve Alman kuvvetlerinin yer aldığı Suriye-Filistin Cephesi'nde gerçekleşen Birüssebi Muharebesi'ni (1917) konu alan The Lighthorsemen (1987); bu cephedeki duruma ve savaşa Avustralyalı hafif atlı birliğinin askerleri üzerinden konuk ediyor bizleri. İyi çekimlere sahip tarihsel bir film olan The Lighthorsemen (1987); bizleri sinemada çok sık konuk olmadığımız alanlardan birine, I. Dünya Savaşı'nda Suriye-Filistin Cephesi'ne götürerek tarihî önemi büyük bir muharebenin nasıl gerçekleştiğini sinema penceresi açısından anlatıyor. Kendi tarihimizi başkalarının açısından izlediğimiz eserlerin yanı sıra kendi tarihimizi anlattığımız iyi sinema eserlerini daha çok verdiğimiz, bu alanda bu eserlerle de var olarak gelişmişliğimizi gösterdiğimiz zamanlar dileğiyle. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0093416/

II. Dünya Savaşı sırasında, tarafsız İsveç'te petrol ticareti yapan Amerikalı bir işadamının ABD'nin kara listesinden çıkmak için casusluğa başlaması ve Nazi Almanyası ile İsveç arasında mekik dokuması, her iki tarafı da idare etmeye çalışırken yaşadıkları hakkında iyi bir film The Counterfeit Traitor (1962). II. Dünya Savaşı'na cepheden değil, bazı açılardan en az onun kadar önemli olan casusluk faaliyeti ve bu faaliyet sonucunda elde edilenler üzerinden konuk olmamızı sağlayan The Counterfeit Traitor (1962); petrolün askeri güç için önemine ve istihbaratın ülkelerin savaşlarındaki yerine dair değerli bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0055871/

19. yüzyılın sonlarında, İngiliz sömürgeciliği altındaki Avustralya'da geçen The Chant of Jimmie Blacksmith (1978); bir beyaz aile tarafından bir Hristiyan olarak yetiştirilen ve beyazlaştıkça sömürgeciler tarafından makul bulunmaya başlanan bir Aborjin'in boyun eğişini ve başkaldırışını konu alıyor. Sömürgeciliğin ırkçılıkla birleştiği bir ortamda, yaşadığı toprakların yerlisi olmasına rağmen bu toprakları zaptedenlerin yıkıcı yaklaşımları dolayısıyla zulme maruz kalan bir genç adamın öyküsünü anlatan The Chant of Jimmie Blacksmith (1978); yerliler ve İngilizlerin bunlara bakışı, ne yaparsa yapsın öteki ve aşağı olarak görülen bir Aborjin'in beyazlara karşı isyan edişi konu alınıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0077318/

1389 yılında gerçekleşen ve Osmanlı'nın Balkanlar'daki gücünü pekiştiren I. Kosova Savaşı'nı; Sırpların burada aldıkları yenilgiyi sorgulayışını ve buna yaktıkları ağıtı, aynı zamanda I. Murad ve oğulları Bayezid ile Yakub'u anlatan bir tarihsel film Boj na Kosovu (1989). Savaşın öncesi, Sırp kuvvetlerinin birlik olmaktan uzaklığı ve kendi içlerindeki çekişmeler, Osmanlı'nın ilerleyişinin yarattığı korku; savaş ve I. Murad'ın bir Sırp tarafından suikasta uğraması, oğlu Bayezid'e ölümünden önce verdiği, kardeşin kutsallığı üzerine vasiyetler ve Bayezid'in bu ölümden sonraki bazı icraatları, mevcut altyazısı kötü durumda olan ve daha iyi bir altyazıyı hak eden Boj na Kosovu (1989) filminin anlattıkları arasında. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0096966/

1979'dan 1981'e kadar uzanan bir dönemde Kuzey İrlanda'da geçen Some Mother's Son (1996); IRA üyesi ve eylemcisi oldukları için mahkûm edilen kişilerin yaşamlarını ve hapiste kendilerine verilmesini talep ettikleri hakları için başlattıkları açlık grevini apolitik bir annenin politik bir mahkûm annesine dönüşü üzerinden anlatan çok iyi bir film. İki mahkûm annesinin farklı düşüncelere sahip dünyalarını ve dost olmalarını da içeren Some Mother's Son (1996); Kuzey İrlanda'da yaşanmış siyasi sorunları, IRA örgütünün faaliyetlerini, dönemin İngiltere'sinin ve hakları için eylem yapan mahkûmların öyküsünü ülkedeki atmosfer, halkın tepkisi ve hükümetin baskı altında kalması üzerinden de anlatan çok değerli bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0117690/

17. yüzyılda Polonya dolaylarında geçen Potop (1974); ülkede yaşanan iç çatışmaları ve dış düşmanlarla verilen savaşı soylu bir askerin oradan oraya uzanan kahramanlıkları üzerinden anlatan, iyi çekimlerle ve zengin manzaralarla dolu bir eser.  Tarih anlatmak ya da belirli kişilerin yaşamöyküsünü vermek gibi bir kaygıdan ve odaktan ziyade bir zaman yolculuğu ile yüzyıllar öncesine götürmek ve o zamanlarda bir kahramanın katıldığı ittifaklar, savaşlar ve onun gönül ilişkisi üzerinden izleyicilerini konuk etmek şeklinde bir yaklaşıma sahip iyi bir film Potop (1974). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0072021/

II. Meşrutiyet'in ilanının (1908) hemen öncesinde ve sonrasında, çoğunluğu sarayda geçen Harem Suare (1999); dönemin siyasi atmosferinden ve tarihsel olaylarından ziyade haremde yaşayan kişilerin hayatlarına ve ilişkilerine odaklanarak öyküsünü anlatan masalsı bir film. Haremde yaşayan kadınların ve görevlilerin birbirleri ve padişahla nasıl bir ilişkileri olduğuna, burada nasıl bir konumda olduklarına; çöküş dönemindeki ve çeşitli sorunlarla mücadele içindeki bir imparatorluğun başındaki padişahın haremine yaklaşımına, II. Meşrutiyet'ten bir süre sonra haremin dağıtılmasına ve buradaki insanların savruldukları yönlere, geçmişte kalmış anıların masalsı bir şekilde su yüzüne çıkmasına dair özel bir film Harem Suare (1999). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0179841/

Önemli bir bölümü denizaltıda geçen ender filmlerden olan Gray Lady Down (1978); Atlantik'te bir kaza sonucunda batan bir nükleer denizaltının aranması, kurtarılmaya çalışılması faaliyetlerini aşama aşama, sakin ve gergin bir şekilde, denizler altından ve denizler üstünden anlatıyor. Bir arama kurtarma faaliyetinin âdeta belgesel draması şeklinde konusunu işleyen Gray Lady Down (1978); gerçekte de kullanılan ve batan denizaltılarından mürettebatı kurtarmak için geliştirilmiş araçlardan ve sistemlerden yararlanarak fazla zamanı kalmamış bir grup denizciye ulaşma çabasının ve bu denizcilerin bekleyiş, belirsizlik ve korku ile geçen zorlu zamanlarının filmi. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0077629/

1860'larda Macaristan'da bir askerî birlikte geçen Szegénylegények (1966); bu birlikte tutulan azılı suçluları ve Habsburglara başkaldıran Kossuth'a katılmış partizanlar arasından hangisinin hangisi olduğunu ayırt etmek için uygulanan taktikleri, dönemin yakın geçmişini ve şimdisini bu insanlara devletin nasıl yaklaştığı üzerinden anlatan iyi bir film. Suçlular ve şüpheliler kendilerinden daha çok insan öldürmüş birisini gammazlarlarsa salıverilecekleri vaadiyle birbirine kırdırılırken azılı suçlularla devlete başkaldırmışlar da sert muameleler altında tutularak birbirinden ayırt edilmeye çalışılıyor Szegénylegények (1966) filminde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0059776/

1940 yılının ortalarında Almanların ilerleyişi sonucunda Fransa'nın kuzeyinde küçük bir bölgede sıkışıp kalan yüz binlerce İngiliz askerinin tahliye edilmesini asker ve sivil karakterler üzerinden, kahramanlık ya da şiddet gösterisi yaratmadan anlatan çok iyi bir tarihsel film Dunkirk (1958). Öyküsünü adım adım işleyen ve Belçika'da birliklerini kaybetmiş bir grup askeri, İngiltere'de savaştan uzakta yaşayan bir grup sivili ve komuta merkezindeki rütbelileri bir arada anlatan Dunkirk (1958); sonucunda üç yüz binden fazla insanın teknelerle ve botlarla, halkın da yardımıyla tahliye edilmesi sürecinde yaşananlara konuk ediyor bizleri. İnsani duyguları da bolca yansıtan, canını korumak ve ülkene yardım etmek ikilemi arasında kalan karakterleri yansıtan, gerçekçi bir tarzla ilerleyen ve yer yer gerçek görüntüler de içeren değerli bir film Dunkirk (1958). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0051565/

Öyküsü 1950'lerin ve 60'ların başında Saygon'da geçen (ama ne yazık ki gerçekte Paris'te çekilmiş ) Mùi du du xanh (1993); bizleri bir ailenin çocuk hizmetçisinin hayatına ve onun 10 yıl sonraki yaşamına, hizmet ettiği evden, bu evin üyelerinin yaşamından, kurdukları ya da kuramadıkları ilişkiler üzerinden konuk ederek yarattığı yalın ve özel atmosferde dinginlik içerisinde ağırlıyor. Öyküsünden, içerdiği çatışmalardan, tarihsellikten, tartıştığı şeylerden ya da düşünsel veya eleştirel yaklaşımlardan ziyade oluşturduğu atmosferle öne çıkan bir film olan Mùi du du xanh (1993); bir çocuk hizmetçinin ve onun genç bir kadın olduğu zamanlardaki hizmetçiliğinin, saflığının ve çevresiyle kurduğu ilişkinin eseri. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0107617/

Yaşamı düz bir çizgide ilerlemekte olan orta yaşlı bir adam bir gün kendisini anlatan bir dış ses duyar ve hayatını kaleme alan bu yazarı aramaya, gelmekte olan sonuna karşı önlem almaya çalışır Stranger Than Fiction (2006) filminde. Bir kurgusal eserin yani bir filmin içinde bir kurgusal yazın eserinin yani bir romanın yazılışına ve değiştirilişine yazarı ve aşığı aynı oyuncunun (Emma Thompson) canlandırdığı bir öyküyle konuk olduğumuz Stranger Than Fiction (2006); ilginç ve keyifli bir konuyu kendisine seçmiş, bizleri de kurgusal dünyasının içerisine davet eden güzel bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0420223/

1939'da İrlanda'da geçen Song for a Raggy Boy (2003); İspanya İç Savaşı'nda mücadele vermiş komünist bir öğretmenin kilise kontrolündeki ıslahevindeki gaddarlığa karşı mücadele vermesini ve çocuklara insanca yaklaşmasını konu alan değerli bir eser. Kapanış jeneriğinde belirtildiğine göre İrlanda'da 1984 yılına kadar var olmuş ıslahevlerinden birinde geçen ve aynı zamanda tarihsel gerçekliğe sahip bir öyküyü anlatan Song for a Raggy Boy (2003); kilise kurumuna bırakılmış ıslahevlerinin insanlık dışı yöntemlerini ve koşullarını, buralarda çocuklara yapılanları, bir öğretmenin hem bu kötülüklere karşı çıkışını hem de dışlanmış çocuklara iyi eğitim vermeye çalışmasını konu alan iyi bir film. Bu acı ve güzel eserin mevcut altyazısı ne yazık ki çok özensiz ve eksik durumda. Bu nedenle yeni bir çeviri yapılması yararlı olacaktır. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0339707/

20. yüzyılın ikinci yarısından 2000'lerin başlarına uzanan bir zaman dilimi içerisinde; kitleleri yönetmek ve gücü elinde bulundurmak için korkuyu, hayalî ya da abartılmış düşmanlar yaratmayı yol benimsemişler Yeni Muhafazakârlar (Neocon'lar) ve Radikal İslamcılar üzerinden anlatılıyor, 3 bölümlük BBC belgeseli The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear (2004)'te. Yakın siyasi tarihe ve toplumları, ülkeleri şekillendirmeye çalışan politikalara dair zengin bir perspektif sunan The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear (2004) belgeseli; merkezine aldığı iki akımın bağlantısı bulunan çeşitli tarihî olayları ve bunların öncesi ile sonrasını, benimsenen yolların ve hayal ürünü ya da abartı ürünü tehditleri var etmenin kimlerin çıkarına olduğunu anlatan değerli bir eser. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0430484/

Yaklaşık birer saatlik beş bölümden oluşan, BBC ve David Attenborough özel adlarının ortaya çıkardığı güzelliklerden Life in Cold Blood (2008) belgeseli; bukalemun, kurbağa, kaplumbağa, kertenkele, yılan, timsah gibi soğukkanlı canlıların yaşamlarını yakından tanımamızı sağlıyor. Soğukkanlı canlıların özellikleri, evrimi; koşullara nasıl uyum sağladıkları ve nasıl avlandıkları, nasıl üredikleri gibi temel konular gezegenin dört bir yanından, hem karadan hem de sudan zengin örneklerle izleyicilere sunuluyor Life in Cold Blood (2008) belgeselinde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1181716/

Yunanistan'da, sakinlerinin çoğu işsizlik ve düşük yaşam standartları dolayısıyla Almanya'ya göç etmiş bir köyde geçen Anaparastasi (1970); kocası Almanya'dan yeni dönen bir kadının ve sevgilisinin bu adamı öldürmesini ve cinayetin soruşturulmasını anlatan iyi bir film. Ön planına bir aldatma ve cinayet öyküsünü ve bunu genellikle kadın açısından alan Anaparastasi (1970); geri kalmış bir köy yerinde yaşama, bölge sakinlerinin göç etmesine neden olan koşullara dair de bir anlatım gerçekleştiriyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0065396/