İyi Ki Filmler Var

Senaryosunu Ingmar Bergman'ın yazdığı, oğlu Daniel Bergman'ın çektiği Söndagsbarn (1992); 1920'lerde Bergman'ın 8 yaşına onun çocuk gözleri ve çocuk aklı üzerinden konuk eden, ailesini ve çevresini yakından tanımaya, bazı şeyleri anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmasını anlatan, en çok da baba oğul ilişkisine dair çok güzel bir film. Anıların ve çocukluk izlerinin filme dönüşmesinin bir öyküsü olan Söndagsbarn (1992); papaz bir baba ile meraklı bir çocuğun ilişkisini bu ikilinin bir yolculuğa çıkması ile anlatan, aynı zamanda bu ikilinin 1968 yılında birer orta yaşlı ve yaşlı olarak görüşmelerine ve geçmişlerini konuşmalarına konuk eden, bol bol İsveç kırsalı manzaraları içerisinde geçen değerli bir film. Yapıtın Türkçe altyazısını bulmakta zorlanabilecekler için:  https://www.opensubtitles.org/tr/subtitles/12798666/sunday-s-children-tr Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0105511/

Yaşanmış bir olayı konu alan, 19. yüzyıl sonlarında İskandinavya'ya pastoral manzaralar ve tablo gibi görüntüler arasından konuk eden Elvira Madigan (1967); ip cambazı genç bir kadınla ordudan firar eden bir teğmenin aşkını, beraber geçirdikleri zamanları, kaçak yaşamlarını, saklanma ve para kazanma çabalarını anlatan özel bir film. Toplumun dışladığı bir adam hâline gelen bir teğmen ile onu seven, güzel ve becerikli bir genç kadının ilişkisine, geride bıraktıklarını yargılamadan odaklanan Elvira Madigan (1967); çoğunluğu kırlarda, ormanlarda, doğayla iç içe geçen öyküsünde genç, sağlıklı, seven ama parasızlık ve kaçak yaşamının zorluklarıyla boğuşan bir çiftin ömürlerini nasıl tamamladıklarını anlatıyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0061620/

Sinemada eşine az rastlanan tek mekân + tek oyuncu filmi olan Secret Honor (1984), (bu arada lütfen tek kişilik olmayan oyunları tek kişilik hâle getirip sahnelemeyin), Watergate Skandalı ile bilinen, ABD başkanlarından Richard Nixon'ın kendisini başkan portreleriyle dolu çalışma odasına kapatıp, karşısına hayalî bir yargıcı alıp hayatını ve kariyerini yargıladığı, kurgusal ve çok iyi bir yapıt. Tarihe geçmiş bir siyasetçinin kurgusal olarak içsel muhasebesini yaptığı, saygınlığını yitirmiş ve bunalım içindeki bir adamın zaman zaman hezeyanlar içinde geçmişini masaya yatırdığı, kariyerini anlattığı, iyi bir oyunculukla ve nadir rastlanan bir teknikle anlatımını gerçekleştiren özel bir film Secret Honor (1984). Filmin Türkçe altyazısını bulmakta zorlanabilecekler için ilgili bağlantıyı buraya bırakmak isterim:  https://www.opensubtitles.org/tr/subtitles/12968711/secret-honor-tr Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0088074/

1950'lerin ortalarında İngiltere'de geçen The Long Day Closes (1992); orta alt sınıf bir ailenin üyelerinin yaşamına ilkokul çağındaki bir çocuğun ev, okul, kilise ve sinema arasında geçen saf yaşamı üzerinden konuk eden, ülkenin o dönemki toplum yapısına, yaşam biçimine ve değerlerine dair anlatımlar da içeren güzel bir film. Ailesinin en küçüğü olan bir erkek çocuğu, abileri, ablaları ve annesi bir arada yaşamaktadır The Long Day Closes (1992)'de. Her bir karakterin kendi yaşamından detaylar içeren ama merkezine küçük çocuğu ve onun bu yaşamları, çevresini gözlemlemesini ve kendi yaşamında deneyimlediklerini konu alan, zaman zaman masalsı bir atmosfer kazanan değerli bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0104753/

İşi başından aşkın bir spor gazetecisi, onda önemli izleri olan ve epey zamandır ihmal ettiği üniversite hocasının ölümcül bir hastalığa yakalandığını öğrendikten sonra her salı kendisini ziyarete gider; hayatın içinden, hayata dair Tuesdays with Morrie (1999) filminde. Kariyeri ve yoluna koyulamamış ilişkisi ile hayatı bir karmaşa içinde devam eden bir adamın akıl hocasını tekrar hatırlaması, ölmek üzere olan bu hayat dolu adamın ona tavsiyeleri, anıları  ve çeşitli sorunlar hakkındaki konuşmaları, kurdukları dostluk ve yaşamlarını daha anlamlı kılmaları, insancıl bir öykü anlatan Tuesdays with Morrie (1999) filminde bizlerle. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0207805/

Yaşanmış bir olayı konu alan, 19. yüzyıl ortalarında bir Fransız kolonisinde geçen, başrollerinde Juliette Binoche, Daniel Auteuil ve Emir Kusturica'yı içeren La veuve de Saint-Pierre (2000); işlediği cinayetten ötürü idama mahkûm edilen ve giyotinle cellat tedariğini bekleyen bir adama bölgenin yüzbaşısının ve eşinin iyi davranmasını anlatan, izlerken bol bol ''çok iyi film ya'' dedirten cinsten. Anayurttan uzakta, henüz medeniyetin ve kuralların yeterince oturmadığı, bunu tesis etmeye ve göze girmeye hevesli bürokratların bulunduğu ücra bir bölgede geçen La veuve de Saint-Pierre (2000); bir idam mahkûmuna iyi davranıp ona insanca yaklaşan bir kadının ve bu adamdan sorumlu olan yüzbaşı kocasının bürokratlarla zıtlaşmasını, halkın giyotine karşı çıkmasını anlatan çok güzel bir film. Kanunların, kuralların, görevlerin ve kararların varlığını, veriliş şeklini, uygulanma şeklini ve uygulanma zamanını, tüm bu değişkenlerin yol açtığı farklı yönleri irdeleyen, bir yüzbaş...

Evli olmayan, beraber yaşayan, bir çocuk sahibi orta yaşlı bir çiftin, kadının başka bir erkeğe aşık olduğunu söylemesi sonrasında ilişkisinde yaşadığı kopuşu konu alan, başrollerinde Fransız sinemasının iki önemli oyuncusu Daniel Auteuil ve Isabelle Huppert'in yer aldığı iyi bir film La séparation (1994). Uzun bir ilişki ve bunun sonucunda bir çocuk sahibi olmak, evli olmadan bir arada yaşamak, beraber mutlu ve iyiyken çiftlerden birinin ilişkisi dolayısıyla başlayan çözülme, bu çözülmede yaşanan tartışmalar, dostlarla edilen sohbetler, çocuğun kimde kalacağı konusu ve yaşanan olumsuzluğun getirdiği çöküş başarılı bir şekilde anlatılıyor La séparation (1994) filminde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0111342/

Yarışı, kalabalığın içinde gücünü saklayıp son turda atak yaparak kazanmak yerine baştan sona önde koşarak kazanmayı amaçlayan Amerikalı uzun mesafe koşucusu Steve Prefontaine'in (1951-1975) ve antrenörü, Nike markasının kurucularından Bill Bowerman'ın beraber çalışmasını, sporculuğu anlatan güzel bir film Without Limits (1998). Genellikle dünyanın en iyisi olmuş kişilerin öykülerine denk gelinen sporcu biyografilerinin aksine kendine özgü tarzı ve gösterdiği potansiyelle öne çıkan bir sporcunun, belki dünyanın en iyisi olabilecek bir sporcunun ve antrenörünün ona kattıklarının filmi olan Without Limits (1998); uzun mesafe koşuculuğunu yakından tanımayı sağlayan değerli bir yapıt. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0119934/

Müziğin insanın sesi, kimliği olmasını anlatan, zengin arşiv görüntülerine ve röportajlara sahip harika bir hazine niteliğindeki Aşk, Mark ve Ölüm (2022) belgeseli; Türkiye'den Almanya'ya çalışmak için giden insanlarımızın misafir işçiliğini, gurbet hayatını, maruz kaldıkları yabancı düşmanlığını, zorlu çalışma koşullarını, orada doğup büyüyen nesilleri şarkılar üzerinden konu alıyor. Türk-Alman ilişkilerine dair son derece zengin sosyal, kültürel, evrensel, politik ve sanatsal bir motife sahip Aşk, Mark ve Ölüm (2022); gurbete giden işçilerin çektikleri sıkıntıları, oraya tutunma çabalarını ve aşağı görülmelerine karşı çıkıp ben de insanım ve benim de anlatacaklarım var demelerini 60'lardan günümüze uzanan bir yolculukla, bol bol müzikle, müziklerin ve onların içindeki sözlerin anlatımıyla izleyicilerine sunuyor. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt13588944/

Necip Fazıl'ın aynı adlı oyunundan uyarlanan Reis Bey (1990); acımasız ve katı bir yargıcın verdiği yanlış bir idam kararının ardından kendisini, mesleğini, suça ve suçluya yaklaşımını sorguladığı, düşündüren, merhamet ve bağışlamayı hatırlatan iyi bir film.  Adaletin belirsizliği, suçlu sanılanın bazen gerçekten suçlu olup olmadığının bilinmesinin zorluğu, yanlış verilen kararların yargıcın vicdanında yarattığı baskı; suçlulara ve suçlara yönelik yeni bir yaklaşımı benimseyen bir yargıcın insancıl bir değişim yaşaması ile anlatılıyor Reis Bey (1990) filminde. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1279180/

Rıfat Ilgaz'ın romanından uyarlanan, II. Dünya Savaşı'nın sonlarında geçen Karartma Geceleri (1990); kitapları ve yazıları sakıncalı bulunan, solculuktan aranan aydın bir öğretmenin işkenceden ve kötü muameleden korunmak için kaçak hayatı yaşamasını, polisin tutumunu, sevdiklerinin ve dost bildiklerinin ona karşı yaklaşımını anlatan iyi bir film. II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan zorlukların ve yoklukların içindeki bir ülkede aynı zamanda sakıncalı bulundukları için kötü muameleye, baskıya maruz kalan insanların çektiklerini, işkence suçunu ve bir kaçağın yaşadığı zorlukları konu alan değerli bir film Karartma Geceleri (1990). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0200762/

Kemal Tahir'in aynı adlı romanından uyarlanan Kurt Kanunu (1991); 1926 yılında yaşanan Atatürk'e suikast girişiminin hemen öncesini, sonrasını, kaçakların saklanmasını ve yakalanmasını, yargılanma sürecini İttihatçı ana karakterler üzerinden anlatan tarihsel ve politik, dolu dolu, iyi bir film. İttihatçıların ve eski İttihatçıların bakış açısından cumhuriyetin ilk yıllarına, yeni düzene karşı çıkıp bunu değiştirmek isteyenlere ve bu düzeni korumak için alınan önlemlere, önemli bir tarihsel olaya konuk olmamızı sağlayan Kurt Kanunu (1991); suikast planını, bunda payı olanları ya da adı geçenleri, motivasyonlarını, derin arka planı ve zengin tartışmaları ile anlatan değerli bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0289267/

İstanbul'daki ailesinden uzaklaşıp hayatını kurmak için İznik'te mesleğini icra eden eğitimli, zarif bir öğretmen olan Gönül ile buranın yerlisi, İstanbul'da yaşamını kurmak isteyen, bu nedenle babasıyla çatışan Kemal birbirine aşık olur; kasaba kültürünün ve kasaba değerlerinin yerini şehrin geçim şartlarına bıraktığı bir değişim zamanında, güzel Kırlangıç Fırtınası (1985) filminde. Eski ile yeninin kadim çatışmasını, değişimin ve dönüşümün içinde sıkışmış karakterleri, baba ile oğulun uyuşmayan planlarını, belirsizliği, aşka düşmeyi, gençliğin heyecanını, sağduyuyu ve düşünceliliği, anlayışı, iş kurup bu işi sürdürememenin hayatı altüst etmesini bir arada içeren, bir kasabanın yakınlığını ve sıcaklığını yaşatan, bir şehrin büyüklüğünün ve öğütücülüğünün soğukluğunu hissettiren çok değerli bir film Kırlangıç Fırtınası (1985). Etkilenmek, tanışmak, aşık olmak, hayaller kurmak, birçok güzelliği yaşamayı ummak; evlilik ve geçim derdi sonrasında eski değerleri ve sıcaklığı unu...

Şarköy'de bir balıkçı kasabasında hapis sonrası denetimli günlerini yaşayan Cemal ve İstanbul'da pavyonda çalışan İnci tanışıp aşık olurlar; sevgiye ve nefrete, iyiliğe ve kötülüğe, hoşgörüye ve düşmanlığa dair çok güzel bir film olan Yarınsız Adam (1987)'de. Bir balıkçı kasabası filmi ve bir kan davası filmi olma özelliğini bir arada taşıyan Yarınsız Adam (1987); içerdiği güzel manzaralar ve birbirinden güzel görüntülerin ve müziklerin yanı sıra son derece insancıl bir ilişkiyi anlatışı, bu ilişkideki kadının, geçmişi dolayısıyla kasabada ötekiye dönüşme dışlanmasıyla karşılaşmasını ve sağduyu ile sevginin buna karşı koymasını anlatan, çok değerli bir yapıt. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt1371727/

Kendisinden etkilenen aydın ve eşcinsel bir sanatçının fena düşüncelerini ve faaliyetlerini ispiyonlayarak devrime yurtsever bir hizmette bulunmak isteyen Komünist Parti üyesi zıtcinsel bir üniversite öğrencisi, bu adamı tanıdıkça onunla dostluk kurar ve düzenin dışına meylederek devrime tehlike arz ederler Fresa y chocolate (1993) adlı çok iyi filmde. Tek ideolojinin ve onun belirlediği kurallarla düzenin serbest olduğu, farklılıkların ve sorgulamaların ana çizgilerin dışına çıkılmadıkça mümkün olduğu bir ortamda hem de eşcinsel olarak ve de sanat ile iç içe yaşayarak var olmaya çalışmanın zorluklarına dair, benimsetileni sorgulamaya başlamanın ve insancıl ilişkiler kurabilmenin asıl devrim olduğuna dair çok güzel bir politik film Fresa y chocolate (1993). Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0106966/

Kübalı yazar Reinaldo Arenas'ın (1943-1990) yaşamöyküsünü konu alan Before Night Falls (2000); devrim öncesinde doğan bir çocuğun anılarından başlayıp onun yazarlığına, eşcinsel kimliğine, devrim sonrasında rejim düşmanı olarak görülüp baskı altında kalmasına uzanan, söyleyecek sözü olan o iyi filmlerden. Güçlü bir, Küba Devrimi Sonrası eleştirisi olan Before Night Falls (2000); devrimle beraber yaşanan değişimleri bu değişimler sonucunda hayatı kötüye giden ve rejimce istenmeyen birine dönüşen bir yazar üzerinden anlatırken ülkeden kaçmak isteyen diğer insanlara ve onların yaşadıklarına da değiniyor.  Yazarın ABD'de yurtsuz biri olarak yaşamını sürdürüşü ve AIDS'e yakalanıp genç yaşta ölüşü çok iyi bir oyuncu olan Javier Bardem'in başarılı oyunculuğuyla ekrana taşınıyor.  Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0247196/

Biri genç, ikisi orta yaşlı üç kız çocuğu babası, işinde usta, dul bir aşçı, kızlarını düzenli olarak yemeğe davet eder ve onlara özene bezene sofra hazırlar. Yemekler, kadınlar ve erkekler, gençlik ve yaşlılık, aile bağları ve ilişkiler üzerine güzel bir film Yin shi nan nu (1994). Modern yaşamın içinde geleneksel bir tarzda yaşayan, yemekleri ve yemek yapmayı özel olarak seven bir aşçıyı ve onun hayatlarının başlarındaki kızlarını konu alan Yin shi nan nu (1994); her bir karakterinin kurduğu ve kuramadığı ilişkileri, birbirleri ile yakınlıklarını, dertlerini ve korkularını, mutluluklarını ve damaklarını, yuvadan uçan kuşları insancıl bir tarzla anlatan iyi bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0111797/

II. Dünya Savaşı'nın hemen sonrasında Almanya'ya çalışmak için gelen Alman kökenli bir Amerikalının tren kondüktörlüğü mesleğini icra ederken ülkenin içinde bulunduğu hâli, kargaşayı, sabotajları, farklı bir boyutta devam eden savaşı deneyimlediği, oldukça özel bir atmosfere sahip iyi bir film Europa (1991). Max von Sydow'un sesiyle, yönetmeninin tarzıyla değer kattığı, çoğunluğu trende geçen ender filmlerden olan Europa (1991); tarafsızlık ve yardımseverlik gibi saf duygular içindeki genç bir adamın, savaşın harap edip böldüğü bir ülkedeki yaşamı derinden deneyimlediği özel bir yapıt. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0101829/

Bir Danimarka kasabasında ve Venedik'te geçen Italiensk for begyndere (2000); ortak noktaları orta yaşlılık, yalnızlık ve İtalyanca kursuna devamlılık olan bir grup kadın ve erkeğin kurdukları ilişkileri konu alan çok güzel bir film. Birçok insanın yaşamının en azından bir bölümünde sıkça karşılaşabildiği sorunlardan muzdarip karakterleri içeren Italiensk for begyndere (2000); bu sorunlarla mücadele, bu sorunlara çözüm üretme, adım atma ve atamama, elinden tutan bir arkadaşa sahip olma, içini dökme ve içindeki iyi dileklere karşılık bulabilmenin mutluluğu üzerine değerli bir film. Filmin imdb profili:  https://www.imdb.com/title/tt0243862/